5-ma’ruza joizliklar maydonlari. O‘lchamlar. Reja

5-MA’RUZA
Joizliklar maydonlari. O‘lchamlar.


Reja:

1. 
   O‘lchamlar, og‘ishlar, dopusklar va o‘tkazishlar haqida tushunchalar.
   

2. 
   Dopusklar va o‘tkazishlar turlari.
   

O‘lchamlar, og‘ishlar, dopusklar va o‘tkazishlar haqida tushunchalar.

ST SEV 145-75 bilan birikmalarni asosiy parametrlariga quyidagi tushunchalar kiritilgan.

Nominal o‘lcham (D, d, l)- chetlanishlarning boshlanish nuqtasi bo‘lib unga nisbatan chegaraviy o‘lchamlar aniqlanadi. Birikmaga kiruvchi detallar uchun bu o‘lcham umumiy bo‘ladi. Nominal o‘lcham qiymati mustahkamlikka, bikirlikga va b. hisoblar natijasida topiladi yoki konstruktiv va texnologik asoslarga binoan qabul qilinadi. Hisoblab topilgan o‘lchamlar asosan kattalanish tomonga qarab yaxlitlanadi va ST SEV 514-77 "Normal chiziqli o‘lchamlar"da keltirilgan qiymatlarga to‘g‘ri keltirilishi kerak. Bu standartda Ra 5, Ra 10, Ra20, Ra 40 deb belgilangan normal chiziqli o‘lchamlarning to‘rt qatori keltirilgan. Nominal o‘lcham qiymati shu qatorlardagi qiymatlardan qabul qilinib bunda oldingi qatorlar keyingilardan afzal ekanligi hisobga olinishi kerak.

Detallarga ishlov berish davrida ularning o‘lchamlarini absolyut aniqlik bilan ishlanishini yoki nazorat qilinishini ta’minlab bo‘lmaydi. SHuning uchun ruxsat qilingan xatolik bilan o‘lchash natijasida topiladigan xaqiqiy o‘lcham tushunchasi kiritilgan.

YArokli detalning xaqiqiy o‘lchami eng katta chegaraviy (D_max, d_max) va eng kichik chegaraviy (D_min, d_min) o‘lchamlar orasida joylashishi yoki ularga teng bo‘lishi kerak. CHegaraviy o‘lchamlar talab qilingan uzunlikda cheklanishi mumkin.

YUqorigi chekli og‘ish (ES ,es) deb eng katta chegaraviy va nominal o‘lchamlar algebraik ayirmasiga aytiladi. Pastki chekli og‘ish (EI, ei) deb eng kichik chegaraviy va nominal o‘lchamlar algebraik ayrmasiga aytiladi.

Teshik uchun: ES = D_max - D; EI = D_min – D

Val uchun: e s = d _max - d; ei = d _min – d