5-laborotoriya mavzu: Teri, terini hosila organlari va nafas olish organlarini preparovka qilish Teri qoplami

Burun bo‘shlig‘i_—
cavum nasi har xil hayvonlarda turli shaklda 
bo‘ladi. Uning boshlanish qismi tor, ichki teshigiga (xoa-naga) yaqin qismi 
keng. Burun bo‘shlig‘i burun to‘sig‘i — septum nasi orqali o‘ng va chap 
bo‘shliqlarga bo‘linadi. Burun to‘sig‘i or-qa tomondan panjarasimon 
suyakka birlashgan, oldingi tomoni esa tog‘ay plastinkadir. Tog‘ayning 
ustki qismi burun va peshana suyaklariga birlashgan, pastki tomoni esa 
dimog‘ suyagi ariqchasi-da joylashadi. Burun to‘sig‘ining oldingi qismi T 
shaklida ikkiga bo‘linib, burunning yon tog‘aylari — cartilago lateralis ni 
hosil qiladi. Burun katagining ustki yon tombnida qanotsimon tog‘ay — 
.cartilago alares bo‘ladi. Burun katagi — nares hayvonlarda har xil shaklda 
bo‘ladi. Burun^ kataklari yon va o‘rta burun qanotlari —ala nasi lateralis 
dan iborat. Burun katagining yuzasi teri bilan qoplangan, u burilib ichkariga 
o‘tib, keyin shilimshiq parda hosil qiladi. Tashqi terisi sezuvchi junlar bilaq 
qop-langan. Burun kataklarining ichki burun bo‘shlig‘iga qaragan qismida 
5—7 sm keladigan soxta bo‘shliq — diverticulum nasi bo‘-lib, uning keng 
orqa qismi burun bo‘shlig‘iga qo‘shiladi. Burun terisining shilimshiq 
pardaga aylanish joyida ko‘z yoshi kanali-ning teshigi ochiladi. Burun 
bo‘shlig‘ining shilimshiq pardasi :jun va epiteliy bilan qoplangan bo‘lib, 
ko‘p burma hosil qila-.di. Ularning yon tomonida burunning yuqorigi va 
pastki chig‘anoq-
lari, orqa qismida esa panjarasimon suyakning labirintlark
joylaioadi. 
Burunning yuqorigi chig‘anog‘i 
— cocho dorsalis s. nasalis orqa 
qismi kengroq va panjarasimon suyakka qo‘shilgan, old tomoni esa 
ingichkaroq bo‘ladi. Bu chig‘anoqda ikkita to‘g‘ri burma bor
k 
old 
qismida ular birlashib ketadi.
Pastki chig‘anoq 
— concho ventralis s. maxillaris da ham ikkita 
burma bor. Ularning yuqorigisi qanotsimon — plica alaris bo‘lib,, 5 
shakldagi tog‘ayga qo‘shiladi. Pastki burma burun katagi to-mon o‘tib 
turadi. Yuqorigi va pastki chig‘anoqlar har qaysi burui bo‘shlig‘ining 
yuqorigi, o‘rta va pastki yo‘llariga bo‘linadi. O’lar qo‘shilib, burunning 
umumiy yo‘liga aylanadi.
Burunning yuqorigi yo‘li — meatus nasi dorsalis hid biliip organlari 
bilan bog‘liq bo‘lib, burun suyagi hamda yuqorigi chig‘a-noq o‘rtasida 
joylashadi. Bu yo‘l torroq bo‘lib, panjaraspmon; suyakda tugaydi.
7- rasm. 
Burun tog‘aylari: 

---

Burunning o‘rta yo‘li — meatus nasi medius yuqorigi va pastki yo‘llar 
o‘rtasida joylashgan bo‘lib, yuqorigi yo‘ldan bir oz keng, u kalla 
suyagidagi kovaklar bilan qo‘shilgan bo‘ladi.
Burunning pastki yo‘li—meatus nasi ventralis pastki chig‘a-noq 
ostida, tanglay suyagi ustida joylashib, anchagina keng bo‘-ladi va 
to‘g‘ri ichki havo yo‘liga tomon o‘tadi.
Burunning umumiy yo‘li — meatus nasi communis burun to‘sig‘i va 
chig‘anoqlari o‘rtasida joylashadi. Bu yo‘lga uchala yo‘l kelib •ochiladi, 
u esa orqa tomondan burun-tomoq yo‘li — meatus nasi pharyngeus ga 
qo‘shilib ketadi. Burun yo‘llarining shilimshiq pardasi tebranuvchi epiteliy 
bilan qoplangan. Shilimshiq par-daning hamma joyida qizg‘ish rangli 
bezlar bo‘ladi. Bu parda-ning ostida zich joylashgan qon tomiri to‘rlari 
bo‘ladi. Burun-tanglay kanali dimog‘-burun organi — organon vomera 
nosalis ga ochiladi. Bu organ shilimshiq parda kanalidan iborat bo‘lib, 
ichi suyuqlik bilan to‘lgan. 
Qoramollarning 
burnida burun-lab ko‘zgusi (yaltirog‘i) —planum nasi 
labiale bo‘lib, u burun, yuqorigi lab-burun atrofi va teshigini o‘rab oladi. 
Burunning pastki qanotsimon tog‘ayining asosiy qismi langarsimon tog‘ay 
hosil qiladi. Yuqorigi yo‘l uzun va tor, pastkisi keng bo‘lib, ularning har 
ikkalasi ham bu-running o‘rta yo‘liga qo‘shiladi. Kavsh qaytaruvchi mayda 
hayvon-nlarning burun-lab ko‘zgusi uchburchak, burun teshigi 5 shaklda 
bo‘-ladi.