5-laborotoriya mavzu: Teri, terini hosila organlari va nafas olish organlarini preparovka qilish Teri qoplami

Tuyoqning teri osti qavati 
— subcutis faqat tuyoq jiya-gi va 
aylanasida bo‘ladi. Tuyoq aylanasining teri osti qismi — subcutis coranae 
juda rivojlangan, unda kapillyarlar juda ko‘p bo‘lib, shu joydagi 
to‘qimalarni oziqlantirysh uchun xizmat qi-

---

ladi. Tuyoqning asosiy teri qismida ekstroretseptor nerv uchlari juda 
ko‘p, shuning uchun u ta’sirni tez sezadi.
Juft tuyoqli hayvonlar tuyog‘ining tuzilishi ham bir tuyoqli-larnikiga 
o‘xshash bo‘ladi, lekin unda tuyoq strelkasi bo‘lmaydi. Oldingi oyoqlar 
tuyog‘i keyingilarnikiga qaraganda ancha katta va keng bo‘ladi, chunki 
oldingi oyoqlar oldinga tortishda katta rol o‘ynaidi. Tuyoqning normal 
o‘sishi hayvonlarning qanday boqili-shi va sog‘ligiga bog‘liq. Tuyoq issiq 
vaqtda ancha tez o‘sadi. Ba’-zan yomon sharoitda yashovchi hayvonlar 
tuyog‘i tez o‘sib, ularni qiy-naydi, chunki o‘sgan tuyoq og‘riydi, bunda 
hayvon oriqlaydi.
Shoxning tuzilishi
Shox 
— cornea muguzlashgan organ bo‘lib, peshana suyagining 
uchida o‘simta shaklida joylashadi. Shox hamma hayvonlarda har xil 
shaklda bo‘ladi. Shox ho‘kiz va qo‘chqorlarda juda yaxshi ri-vojlangan. 
Shox terining epidermis qatlami o‘zgarishidan kelib chiqadi. U ham 
tuyoqqa o‘xshab ikkiga: muguzlashgan tashqi kapsu-la va ichki asosiy teri 
qismlarga bo‘linadi (6-rasm).
Shox tuzilishiga qarab, shox uchi, tanasi va ildiziga bo‘lina-di. 
Ildiz 
— 
radix cornus teriga yaqin, 
tanasi 
— corpus cornus yo‘g‘onlashgan bo‘ladi 
va ingichka tortib, uchi — apex cornus ni ho-sil qiladi. Shoh g‘ilofida bir 
necha halqa bo‘lib, ular hayvon-
ning yashash davri va yoshini 
ko‘rsatadi. Qorako‘l qo‘ylar 
va zchkilarning shoxi yaxshi 
rivojlangan 
va 
buralgan, 
shimol 
bug‘usining shoxn esa 
tarmoqlangan bo‘ladi. Urg‘o-chi 
hayvonlar shoxi bir oz nozikroqdir.
Teri qoplamining embriogenez va 
filogeiyez rivojlanishi
Teri qoplami ikki yoqlama: tashqi 
epiteliy qismi em-brion qavatining 
ektoder-masidan, asosiy teri va te-
ri osti qavati esa derma-tomning 
mezenxima hujay-ralaridan hosil 
bo‘lgan. Filogenez rivojlashshda 
oddiy hayvonlarning epi-kesib ko‘r- dermis 
qatlami bir qavatli tebranuvchi epiteliydan 
tuzilgen. buni lansetnikning lichinkalik 
davrida, suyakli 
baliqlarning embrionlik davrida ravshan ko‘rish mumkin. Amfi-biyalarda 
tebranuvchi epiteliy asta-sekin jiyakli epiteliyga ay-lanadi. Hayvonlar 
suvdan quruqlikka chiqishi bilan bir qavat-li epiteliy ikki qavatliga, so‘ngra 
esa ko‘p qavatliga aylangan. Uning ustki qavati sekin-asta mug‘uzlashgan, 
chunki u hayvonni tashqi muhitdan himoya qilish uchun xizmat qiladi. 
To‘garak og‘iz-lilardan boshlab teri epndermisi ko‘p qavatli, asosiy teri qis-
mi esa kollagen va elastik tolali bo‘ladi. Akulasimon baliq-larda aniq ko‘p 
qavatli epiteliy va aniq asosiy teri hosil bo‘-ladi. Ularning epiteliy qavati 
ustida flakoid tangachalar bo‘-ladi. Bu tangachalarni, hatto, qushlar va 
sutemizuvchilarda (kala-mush va qunduzlarda) ham ko‘rish mumkin.
Sut emizuvchilarda jun va qushlarda par borligi sababli, te-rining 
biriktiruvchi to‘qimalari kigizga o‘xshash o‘ralgan yoki bosilgan 
bo‘ladi. Terining so‘rg‘ichsimon va to‘rsimon qavatlari ham yaxshi 
rivojlangan. Ba’zi hayvonlarning teri osti qavati-da juda ko‘p qon 
tomirlaridan tashqari, keng limfa bo‘shliqlari ham (baqalarda) bo‘ladi.