5 Бухалков М. И. Внутрифирменное планирование. – М.: «Инфра-М», 1999. 47 стр

4.1 – jadval.
Korxonada rejalashtirishni tashkil qilishning namunasi. 
Muddat 
Tadbirlar 
Ma’sullar 
Mart 
– 
Iyun 
­
bozorni 
va 
raqobatchilarni
o’rganish, mavjud bozor holatini 
baholash 
­
bozor, assortiment va moliyaviy
strategiyani aniqlashtirish 
­
maqsadlarni, ko’rsatkichlarni va
yo’nalishlarni tasdiqlash 
­
marketing bo’limi
­
rejalashtirish
bo’limi va yuqori 
rahbariyat 
­
yuqori rahbariyat
Iyul 
­
rejalashtirish 
bo’yicha
konferensiyani tashkil etish va 
o’tkazish 
­
strategiya va rejalarni havola
etish 
­
quyi 
bo’inlar 
uchun
topshiriqlarni aniqlashtirish va 
muxokama qilish 
­
rejalashtirish
bo’limi 
­
yuqori rahbariyat
­
ishtirokchilar
Avgust 
­
sexlar uchun ko’rsatkichlarni
shakllantirish 
­
iqtisodchilar va sex
boshliqlari 
Sentyabr 
­
uchastkalarga 
ko’rsatkichlarni
etkazish 
­
korxona 
bo’yicha 
barcha
ko’rsatkichlarni umumlashtirish
­
sex boshliqlari
­
rejalashtirish 
va
moliya bo’limi 
Oktyabr 
­
sexlar bilan rejani kelishish,
zaruriy o’zgartirishlarni kiritish 
va tasdiqlash 
­
korxona rahbari
Noyabr 
­
rejaning 
yakuniy 
variantini
tasdiqlash 
­
direktorlar soveti
Dekabr 
­
individual 
rejalarni 
ishlab
chiqish 
­
kadrlarni o’qitish
­
korxonaning rejani bajarishga
tayyorligini aniqlash 
­
har bir xodim
­
kadrlar bo’limi
­
rejalashtirish
bo’limi 
va yuqori rahbariyat 
Shunday qilib, oqilona tashkil etilgan rejalashtirish jarayoni iqtisodiy 
resurslarning cheklanganligi sharoitida ulardan samarali foydalanish hamda yuqori 
iqtisodiy natijalarga erishish imkoniyatlarini vujudga keltiradi. 
Qisqacha xulosalar 
Korxonaning rivojlantirish rejalari norma va normativlar asosida amalga 
oshiriladi. Qo’llaniladigan texnik-iqtisodiy norma va normativlar progressiv bo’lishi, 
ya’ni ular zamonaviy ilm–fan yutuqlaridan foydalanishni, texnika va texnologiya, 
ishlab chiqarishni va mehnatni tashkil etish darajalarini rivojlantirishni ko’zda 
tutmog’i lozim. 

---

Norma ishlab chiqarishning mukammal usuli-analitik hisob-kitob usuli 
hisoblanadi. Unda norma va normativlar ishlab chiqarish holatini, undagi mumkin 
bo’lishi kutilayotgan o’zgarishlarni, turli omillarning ta’sirini o’rganish orqali har 
tomonlama tahlil qilish yo’li bilan asoslanadi. 
Jonli mehnat sarfi normalari asosan mehnat unumdorligi darajasini, ish 
vaqtidan foydalanishni, ish haqi o’lchovini belgilashda xizmat qiladi. Material sarfi 
normalari material resurslari sarflarini aniqlashga, mehnat qurollaridan foydalanish 
normativlari ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasini hisoblashga imkon 
beradi.
 
Nazorat uchun savollar: 
1. Normalashtirish mohiyati va ahamiyatini ifodalang.
2. Norma tushunchasi va uning turlari?
3. Normativ tushunchasi va uning turlari?
4. Rejalashtirish texnologiyasi qanday bosqichlardan iborat bo’ladi?
5. Rejalashtirishda qo’llaniladigan ko’rsatgichlar turlarini yoriting.
6. Ko’rsatkichlarga qo’yiladigan talablarni yoriting.
7. Reja tuzish texnologiyasi tartibini yoriting.
Test savollari: 
1. Analitik - hisoblash uslubi mohiyati – ?
A.
Norma va normativlarni kuzatish asosida belgilash; 
B.
Vazifalarni tarkibiy qismga va operatsiyalarga taqsimlash; 
C.
Normativlarni ishlab chikish; 
D.
Normativlar asosida normani belgilash. 
2. Bir xil mahsulot ishlab chiqariladigan korxonalarda mexnat me’yorlarining
quyidagi turlari qo‘llaniladi – ? 
A.
Vaqt me’yori va ishchilar soni; 
B.
Mahsulot ishlab chiqarish me’yori va ishchilar soni; 
C.
Xizmat ko‘rsatish me’yor, ishchilar soni; 
D.
Ishchilar soni, jixozlar soni. 
3. Turli xil mahsulot ishlab chiqariladigan korxonalarda mehnat me’yorlarining
quyidagi turlari qo‘llaniladi – ? 
A.
Vaqt me’yori va ishchilar soni; 
B.
Mahsulot ishlab chiqarish me’yori va ishchilar soni; 
C.
Xizmat ko‘rsatish me’yor, ishchilar soni; 
D.
Ishchilar soni, jixozlar soni. 
4. Ko‘rsatkich – ...
A.
Jarayonning yoki xodisaning ijtimoiy iqtisodiy holatini, mohiyatini hamda 
mazmunini tavsiflaydi; 
B.
Jarayonning faqat mikdoriy hajmini ifodalaydi; 
C.
Jarayon yoki xodisaning moddiy buyuklashgan holatini tavsiflaydi; 
D.
Jarayon yoki xodisaning ham miqdor va sifat tomonlarini tavsiflaydi. 
5. Ishlab chiqarish faoliyatini ifodalaydi – ?
A.
Umumiy ko‘rsatkich; 

---

B.
Hususiy ko‘rsatkich; 
C.
Miqdor ko‘rsatkich; 
D.
Natural ko‘rsatkich. 
6. Norma yoki me’yor bu – ?
A.
Mahsulot birligini tayyorlash uchun xom ashyo va materiallar sarfi bo‘yicha 
ruxsat etilgan kattalik; 
B.
Vaqt birligi davomida bajarilishi kerak bo‘lgan ish hajmi; 
C.
Mahsulot birligini tayyorlash uchun ruxsat etilgan vaqt sarfi; 
D.
Bir xodimga biriktirilgan ish hajmi, jixozlar mikdori, ish joyi yoki ish maydoni. 
7. Normativ bu – ?
A.
Ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish darajasini ifodalaydi; 
B.
Ishlab chiqarish omillaridan foydalanish darajasini ifodalaydi; 
C.
Ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish darajasini ifodalaydi; 
D.
Moddiy resurslardan foydalanish darajasini ifodalaydi. 
8. Korxona rejasining moddiy buyumlashgan mazmunini ifoda etadi bu– ?
A.
Sifat ko’rsatkichlari; 
B.
Miqdor ko’rsatkichlari; 
C.
Natural ko’rsatkichlar; 
D.
Shartli-natural ko’rsatkichlari. 
9. Operatsiyalar, funksiyalar va mahsulotlarga sarflanadigan resurslarning zaruriy
miqdorini hisoblash bu–? 
A.
Rejalashtirish; 
B.
Me’yorlashtirish; 
C.
Texnik-iqtisodiy jihatdan asoslash; 
D.
Optimallashtirish. 
10. O’tgan davr ma’lumotlari asosida me’yor belgilash bu –?
A.
Analitik tadqiqot uslubi; 
B.
Analitik hisoblash uslubi; 
C.
Taqqoslash uslubi; 
D.
Statisik uslub.