5-Боб. Тижорат банкларида устав капитали, фондлар ва қимматли қоғозлар ҳисоби

1.4. Банкларда бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар режаси мазмуни ва моҳияти
Янги ҳисобварақлар режасининг ўзига хос хусусиятлари
Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартларига мос келиб, даромадлар ва харажатлар ҳисобот ойининг ўзида акс эттирилади;
Қимматли қоғозлар икки гуруҳга бўлинган бўлиб, биринчи гуруҳ олди-сотди қилишга, иккинчи гуруҳ эса инвестицияга йўналтирилиши режалаштирилган;
Активлар ликвидлилик даражаси бўйича жойлаштирилган бўлиб, бу актив моддаларини оператив равишда бошқариш имкониятини беради. Пассивлар эса муддати бўйича жойлаштирилган бўлиб, мижозлар олдидаги мажбуриятларини бажарилишини назорат қилиш имкониятини беради;
Активлар ва мажбуриятларнинг реал баҳолаш имконияти мавжуд бўлиб, бундан келиб чиққан ҳолда, активларнинг таваккалчилик даражаси бўйича йўқотишлар учун заҳиралар тузиш имкониятини беради;
Банкнинг ўз капитали таркиби мустақил бўлимларга бўлинган бўлиб, у эълон килинган, чиқарилган қимматли қоғозлар, шунингдек, оддий ва имтиёзли акциялар тўғрисида тўла маълумот беради;
Фойда ва зарарлар (даромад ва харажатлар) банкнинг ички ҳисобварағи бўлиб, улар ҳам мустақил бўлимларга бўлинган.
Тижорат банклари учун янги ҳисобварақлар режасига ўтиш зарурияти
биринчидан, Республикада икки поғоонали банк тизимининг барпо этилиши;
иккинчидан, давлат мулки ягона бўлмаган ҳолда турли мулкчлик шаклларининг пайдо бўлиш;
учинчидан чет эл инвестицияларининг жалб қилиниш;
тўртинчидан, чет эл корхона ва ташкилотлари билан шерикчилик муносабатларининг ўрнатилиши;
бешинчидан, ҳисоботларни жаҳон андозалари талабларига жавоб берадиган даражада тузилишни таъминлаш зарурлиги.
1- бўлим 10000 - Активлар,
2- бўлим 20000 - Пассивлар,
3- бўлим 30000 - Капитал,
4- бўлим 40000 - Даромадлар,
5- бўлим 50000 - Харажатлар,
6- бўлим 90000 -Кўзда тутилмаган ҳолат бўйича (балансдан ташқари) ҳисобварақлар.
Янги ҳисобварақлар режаси бош бухгалтерия китобидаги ҳисобварақлар тизимини ифодалайди. Улар молиявий операцияларни гуруҳлаштириш, икки ёқлама ёзувни амалга ошириш, ҳисоботларни тузиш ва таҳлил қилиш учун ишлаб чиқилган бўлиб, бунда қуйидагилар:
биринчидан, барча ҳисобварақларнинг асосий ва ёрдамчи китобларда жойлашувини осонлаштириш;
иккинчидан, ҳисобварақларни гуруҳлаш ва туркумлаш;
учинчидан, ҳисоб ишларини компютерлаштириш;
тўртинчидан, операциялар бўйича ёзувларни бажаришни тезлаштиришни таъминлаш мумкинлиги ҳисобга олинган.