5-amaliy mashg’ulot

2.3 Amaliy geografiya darslarini rejalashtirish 
Amaliy geografiya darslarini rejalashtirish geografiya ta’limidagi muhim 
vazifalardan biri hisoblanadi. Geografiya darslarini rejalashtirish ikki qismdan 
iborat: mavzuli va dars rejasi, darsning samaradorligi uni qanday rejalashtirilganligi 
bog’liq. Mavzuli va dars rejalari qanday mukammal tuzilgan bo’lsa o’quvchilarni 
bilim va ko’nikmalarni egallashi shuncha tez va oson bo’ladi. 
Mavzuli rejalashtirish
. Mavzuli rejalashtirishda ma’lum bir geografiya 
predmeti bo’limlari bo’yicha o’quv yili bo’yiga berilgan soatlar hajmi doirasida 
taqsimlab chiqiladi. Bunda o’qituvchini bilimlar tizimini shakllantirish, mavzular va 
darslar orasidagi o’zaro bog’liqliklarni aniqlash, tushunchalarni shakllantirish 
yo’llarini aniqlash va ularni shakllantirishni asosiy bosqichlarni, tayanch bilim va 
tushunchalarni ajratishni, amaliy ishlar tizimini aniqlashni rejalashtirish ko’zda 
tutiladi. Mavzuli rejalashtirish quyidagilarni aniqlashga imkon beradi: a) ma’lum bir 
kurs bo’yicha o’quv jarayonlarini to’la ko’rishga imkon beradi; b) ma’lum bir kurs 
bo’yicha dars turlarini aniqlashga; v) o’qituvchi va o’quvchilarni hamkorlikda 
faoliyatini metodlari va usullarini birgalikda qo’llashga. Odatda mavzuli rejalar 
soatlar hajmini o’zgarmagan taqdirda ayrim o’zgarishlar va qo’shimchalar kiritilgan 
holda 3‐4 yil davomida foydalanishga mo’jallangan bo’ladi. Hozirgi davrda 
geografiya dasturlarning va predmetlarining asosiy xususiyati ulardagi bilimlarni 
murakkablashib borishidir. Shu munosabat bilan har bir amaliy geografiya darsi 
ma’lum bir bilim va ko’nikmalarni o’quvchilar tomonidan mustaqil o’zlashtirishini 
shakllantirishda alohida bosqich bo’lmog’i lozim. Shuning uchun umuta’lim 

---

maktablaridagi har bir sinf predmeti bo’yicha, bo’limlar va mavzular bo’yicha rejasi 
ma’lum bir – biri bilan bog’langan tizim deb qaralmog’i lozim. Mazkur tizimning 
barcha qismlari bir‐biri bilan chambarchas bog’langan. Darslar tizimida turli xil 
darslar turlari ko’zda tutilmog’i lozim. Ular turli xil didaktik maqsadlarga ega 
bo’lishi mumkin. Ayrim darslarda faqat yangi material o’rganilishi mumkin, 
ayrimlarida darsni hamma qismlari bo’lishi mumkin, ya’ni tashkiliy qism, bilimlarni 
tekshirish yangi mavzuni o’rganish, olingan bilim va ko’nikmalarni mustahkamlash, 
uyga vazifa berish. Mavzuli rejalatirishda quyidagi ma’lumotlar aks etish lozim: dars 
mavzusi; dars turi; ta’limiy maqsadi; tarbiyaviy maqsadi; qo’llaniladigan o’qitish 
metodi; darsning tuzulishi; dars jihozi; tayanch tushunchalar; predmetlararo 
aloqalar; ichki predmetlararo aloqalar. (1‐jadval).