5-7 sinflarda tasviriy sanat o’qitish metodiksi Reja: Kirish

3-dars ishlanmasi
Darsning mavzusi: Burgut Haykalini ishlash.
Darsning vazifalari. O`quvchilarni plastilin, loy, Haykaltaroshlik asboblari bilan ishlash malakalarini rivojlantirish. Hayvonlarning shakli, o`lchovi va o`lchov nisbatlarini to`g`ri idrok etish va tasvirlashga o`rgatish. Bolalarni Hayvonlar Haqidagi bilim va tasavvurlarini kengaytirish.
Darsning jiHozlanishi. Xalq ustalari, Haykaltaroshlar, rassomlar tomonidan ishlangan burgut tasvirlari. Diopozitiv va slaydlar.
Darsning mazmuni. YAngi mavzuning bayoni bolalarga burgutlar Haqidagi suHbat bilan boshlandi. SuHbatda qisqacha va lo`nda qilib burgutlarning tuzilishi, o`lchovlari, Hayoti, ularning odamlarga foydali jiHatlari Haqida umumiy ma`lumotlar beriladi. Burgut tasviriga oid materiallar topilmagani taqdirda kalxat, lochin kabi vaxshiy qushlar Haykalini ishlash mumkin. Burgut yirtqich, vaxshiy qush. U qushlar orasida eng katta, chaqqon va kuchlisi Hisoblanadi. Burgut tanasining uzunligi 1 metrgacha bo`ladi. Qanotlarini yoyganda 2 metrgacha boradi. Uning rangi to`q qo`ng`ir, boshi esa malla bo`ladi. Burgutlar asosan Evropa, Osiyo va SHimoliy Amerikada ko`p uchraydi. O`zbekistonda o`troq Holda kun kechiradi, tog` va ko`llarda, odamlar yashamaydigan joylarga, qoyalar orasiga, saksovullarga uya qo`yadi. Burgutlar asosan kaklik, yumronqoziq, toshbaqa, quyon, tulki, o`rdak kabi mayda Hayvonlar bilan ovqatlanadi. Odamlar burgutlardan Hayvonlarni ovlashda foydalanadilar. Buning uchun ularni bolalikdan boqadilar va qo`lga o`rgatadilar. Uning ko`zi niHoyatda o`tkir bo`lganligi sababli o`z o`ljasini uzoqdan ko`ra oladi, tez uchishi sababli ularga tez etib oladi. Evropa burgutlari ba`zan kichik 7-8 yoshli bolalar, qo`ylar yoki ozg`in chollarni ko`tarib ketgan vaqtlari bo`lgan.
SuHbat davomida bolalarga burgut rasmi yoki Haykali ko`rsatilib, u o`quvchilar bilan birgalikda taHlil qilinadi. Imkoni bo`lgan taqdirda burgutni biologiya xonasidan tulumini olib, namoyish etish yanada samaraliroq bo`ladi. 48-rasm. TaHlil quyidagi savollar yordamida o`tkaziladi:
- Burgut qanday qismlardan tashkil topgan?
- Burgutning bo`yi kattami yoki enimi?
- Burgut qanotining bo`yi enidaan qancha katta?
- Burgutning eni kattami yoki uzunligimi?
- Burgut qanotining uzunligi bo`yiga qaraganda qancha katta?
- Burgutning boshi, bo`yni, dumi uzunligining bir-biriga nisbati qanday?
- Burgut qanotidagi patlari qanday joylashgan?
Bu savol-javoblardan so`ng o`qituvchi turli Holatlardagi burgut rasmlariga bolalar e`tiborini qaratadi. Xususan, qanotlarini yuqori ko`targan, erga qo`nayotgan, parvoz paytida, o`ljasini bosib turgan v.b. Bu ko`rinishdagi burgut rasmlari Ham taHlil qilinadi. Haykallarni namoyish etganda o`qituvchi ularni Har tomondan aylantirib ko`rsatgani ma`qul, chunki bolalar o`z tasviriy faoliyatlarida burgutning Hajmli (bo`yi, eni, qalinligini) tasvirlaydilar.
Uy ishi. Sinf ishini davom ettirish va yakunlash. Topshiriqni bajarish birinchi darsda boshlanib, uyda yakunlanadigan bo`lsa, ikkinchi darsda bolalar burgut tasviri bilan bog`liq yangi kompozitsiya ishlashlari mumkin. Bir darsda topshiriqni bajarib ulgurmagan o`quvchi ikkinchi darsda ishni davom ettirib yakunlaydi.