5- mavzu. Avtomobil transporti asosiy ish ko‘rsatkichlari

Avtomobil saroyidan foydalanish koeffitsienti
Avtomobillarni texnik jihatdan ishga tayyorgarlik koeffitsienti ularning texnika holatiga ko‘ra ishga yaroqligini, ya’ni buzuq emasligi belgilovchi koeffitsientidir. Ammo bunday avtomobillarni ekspluatatsiya qilishga zarur bo‘lgan ba’zi bir sabablarga ko‘ra ishlatila olinmaslik holatlari amalda bo‘lib turadi. Masalan, haydovchilar, yonilg‘i-moy materiallari, avtoshina, akkumulyator, maxsuslashtirilgan avtomobillarda tashiladigan yuklar va shu kabilar yoki yo‘l holati va iqlimiy sharoitlar va xokazo...
Bunday hollarda avtomobillarni ishga chiqa olmasliklari, odatda, rejalashtirilmaydi, chunki bunday holatlarga zarurat yo‘q, ammo ular avtotransport saroyi va boshqa tashkilotlar ishi nuqsonlari natijasidir. SHuning uchun avtomobillardan foydalanish rejalashtirishda va hisoblab borishda avtomobillar saroyidan foydalanish koeffitsienti ko‘rsatkichi qo‘llaniladi. Bu koeffitsient ekspluatatsiyadagi avtomobil-kunlar (AK_e) yig‘indisini avtomobil-kalendar kunlar (AK_k) yig‘indisiga nisbati qilib aniqlaniladi. YA’ni avtomobil kun ishga tayyorgarlik kunlar yig‘indisidan, ba’zi bir ekspluatatsion va tashkiliy sabablarga ko‘ra avtomobillarni turib qolgan kunlar yig‘indisi chegirilib tashlanadi.
Avtomobil saroyidan foydalanish koeffitsienti quyidagi formulalar orqali aniqlanadi:
a) bitta avtomobil uchun kalendar kunlardagisi
[11]
b) avtomobil saroyidagi barcha avtomobillar uchun bir kunlik
[12]
v) avtomobil saroyidagi barcha avtomobillar uchun kalendar kunlardagisi
[13]
Avtotransport saroylaridagi avtomobillardan foydalanish koeffitsientiga yana hafta ichi ish kunlari (5 yoki 6 kun) yoki hafta davomida to‘xtamasdan 7 kun ishlashlari (marshrutda ishlovchi avtobuslar uchun) katta ta’sir ko‘rsatadi.


3. Avtomobil saroyi quvvati va tarkibi
Avtomobil saroyi quvvati tushunchasi faqatgina avtomobillar son miqdorigina bo‘lib aniqlanib qolmay, bu ko‘rsatkich bilan saroyda bor barcha tur va modelli avtomobillarning bir yo‘la umumiy yuk ko‘tara olishi, yoki yo‘lovchilar sig‘dira olishi tushuniladi va uni quyidagi formula bilan aniqlanadi:
[14]
bunda Ax_i - ma’lum model (marka)li avtomobillar soni;
q_n - ma’lum modelli avtomobilning nominal yuk ko‘tarish qobiliyati.
Avtomobil saroyi tarkibi deyilganda ularda bor avtomobillarning turlari va modellarining umumiy avtomobillar sonidagi foiz hisobidagi ko‘rsatkichdir. Bunday ko‘rsatkichga zarurat, ATS oldiga qo‘yilgan vazifalarga bog‘liqdir. Masalan, uyulib tashiluvchi ko‘p miqdorli yuklar uchun samosval avtomobillar zarurati. Xulosa qilib aytilganda avtotransport saroyi tarkibi ekspluatatsiya qilish sharoitiga ko‘ra moslanishi ko‘p jihatdan avtomobillardan samarali foydalanish imkoniyatini yaratib beradi.