5- маъруза Электр схемаларни Кирхгоф қонунлари асосида ҳисоблаш

Идеал ток манбаси

Манба токи юклама қаршилиги қийматига боғлиқ эмас ва бунда Rнагр. ўзгарганда Uнагр ҳам пропорционал ўзгаради. Uнагр. = Rнагр. * Iист.
Яъни идеал ток генератори бу ўзини қийматини ўзгартирмайдиган ва Rнагр. га боғлиқ бўлмаган манба.
Ушбу ҳолатда Rнагр. чексизликка интилаяпти ва Uнагр ҳам чексизликка интилаяпти. Бундай ҳолат амалда йўқ.
Реал ток генераторлари юламада Rнагр. = 0 дан Rнагр. max.нинг айрим қийматлари оралиғида стабил токни таъминлайди.

Мустақил ва номустақил манбалар

Ҳамма актив элементлар мустақил ва номустақил элементларга ажратилиши мумкин. Қийматлари электр занжирининг бошқа участкаларидаги кучланиш ва токга боғлиқ бўлмаган кучланиш ва ток ҳосил қилаётган манбалар мустақил дейилади.

Кучланиш ва ток қийматлари занжирнинг бошқа участкаларидаги ток ва кучланишларга боғлиқ бўлса номустақил манбалар дейилади.

Аввалги дарсликдан биз бошқарилувчи манбаларни биламиз: (савол: қандай?)

Мустақил ва номустақил манбалар

1.Кучланиш билан бошқарилувчи кучланиш манбаси (КБКМ), параметри кучланиш бўйича узатиш коэффиценти - Ku=U2m/U1m .

2.Ток билан бошқарилувчи кучланиш манбаси (ТБКМ), параметри токни кучланишга айлантириш коэффиценти - Kiu=U2m/I1m.

3.Кучланиш билан бошқарилувчи ток манбаси (КБТМ), параметри кучланишни токга айлантириш коэффиценти - Kui=I2m/U1m.

4.Ток билан бошқарилувчи ток манбаси (ТБТМ), параметри ток бўйича узатиш коэффиценти - Ki=I2m/I1m.

Мустақил ва номустақил манбалар

Элементларни кетма-кет ва параллел улаш

Ўтказгичлар кетма-кет уланганда ҳамма ўтказгичларнинг ток кучи тенг.

Бунда занжирнинг умумий кучланиши ўтказгич охирларидаги хар бир кучланишлар суммасига тенг.

Параллел уланганда занжир элементларини бирлаштирувчи икки тугун орасидаги кучланиш (тушиши) ҳамма элементлар учун бир хил.

Бунда занжирнинг умумий қаршилигига тескари бўлган қиймат, ўтказгичларни параллел уланган тескари қаршиликлари қийматлари суммасига тенг.

Назорат саволлари

1. Кирхгоф қонунлари (1) ва (2).

2. Кирхгоф қонунлари асосида электр занжирни ҳисоблаш.

3. Манбалар.

4. Мустақил ва номустақил манбалар.

5. Элементларни кетма-кет ва параллел улаш.