4–semestr laboratoriya №1 Mavzu: Kompazitsiyon bog’lovchi moddaning qotish mudatini aniqlash

LABORATORIYA №7 
Mavzu: Arbolit uchun xom ashyo tarkibini tanlab olish 
7-Ish. Yog‘och o‘rtacha zichligini aniqlash 
Asbob va uskunalar.
Texnik tarozi, dastarra, burchakli chizg‘ich,
 
randa, 
shtangensirkul. 
Ishlash tartibi. 
Namligi aniqlangan yog‘ochdan 20x20x30 mm li 5 ta 
namuna arralanadi va har birini alohida-alohida texnik tarozida 0,001 g aniqlikda 
tortiladi (m) keyin namuna tomonlari DST shartlariga ko‘ra (uzunligi l, ko‘ndalang 
kesimi a va b) o‘lchanib yog‘ochning hajmi V=a·b·l aniqlanadi. YOg‘ochning tabiiy 
nam holatdagi o‘rtacha zichligi ρ
0
ni aniqlash uchun 2-formuladan foydalaniladi. 
Olingan natijalar 2-jadvalga yoziladi va DST bilan taqqoslanadi. 
Jinsi - Havo harorati -.......... 
Havo namligi - ...... 
№ 
Namunani o‘lchamlari, m 
Namuna 
massasi, kg 
Namligi, % 
O‘rtacha 
zichligi, kg/m
3
“a” 
“v” 
“l” 
1 
2 
Zichlikning o‘rtacha qiymati -
…… 
Hisoblash formulasi:
ўр
ўр
ўр
h
b
a
V

V
m

0

(2) 
bu erda: a –yog‘ochning uzunligi, sm; 
b – yog‘ochning eni, sm; 
h – yog‘ochning qalinligi, sm; 
V – yog‘ochning hajmi, sm
3
; 
m – yog‘ochning massasi g. 
LABORATORIYA №8 
Mavzu: Sement qirindili plitkalarni mustaxkamligni sinovdan o’tkazish 
8-Ish. Sement «hamirining normal» quyuqligini aniqlash 
Umumiy tushuncha. 
Narmal quyuqlikni aniqlash, sement suv nisbatini 
bildiradi. Suv miqdori % da o‘lchanadi. 
Asbob va uskunalar. 
Vika asbobi, tarozi, qorishtirgich. 
Ishlash tartibi. 
Sement hamirining normal quyuqligi Vika asbobida GOST 
310.3-76 ga muvofiq aniqlanadi. Buning uchun asbobning ignasi o‘rniga diametri 10 
mm va uzunligi 50 mm keladigan metall sopcha (keli) o‘rnatiladi. Harakatlanadigan 
sterjenning metall sopcha bilan birgalikdagi massasi 300±2 g ni tashkil etishi lozim. 
Sinash oldidan sterjenning bemalol surilishini, metall sopchaning tozaligini, o‘zak 
miliniig vaziyatini tekshirish kerak xalqa va plastinkani mashina moyi bilan yupqa qilib 
moylash zarur. 
Tekshiriladigan sementdan tarozida 400 g tortib olinib, xo‘l latta bilan artilgan 
metall kosaga solinadi, sementning o‘rtasi uyiladi, hosil bo‘lgan chuqurchaga normal 
quyuqlikda hamir qorishga etadigan miqdorda o‘lchab quyilgan suv quyiladi. 
Sementdan birinchi marta hamir qorib qurish uchun taxminan 110-112 sm
3
(sement 
massasining 25-28% i miqdorida) suv olinishi kerak. Suv quyilgan chuqurchaga po‘lat 
kurakcha bilan sement to‘ldiriladi va 30 sekunddan keyin ehtiyotlik bilan 

---

10 
aralashtiriladi, hosil bo‘lgan hamir kurakcha yordamida iylanadi va kosa vaqt-vaqti 
bilan 90° ga aylantiriladi. Hamir qorish va uni iylash jarayoni sementdagi 
chuqurchaga suv quyilgan paytdan hisoblab 5 minut davom etishi lozim. Qorilgan 
hamirni shisha plastinka ustidagi xalqaga bir yo‘la joylash, xalqani besh-olti marta 
silkitish uni plastinkaga bosib turgan holda, plastinkani stolga sekin-sekin urish lozim. 
Sement hamirining ortiqchasi xo‘l latta bilan artilgach pichoqda sidirib tashlanadi. 
Xalqa plastinkasi bilan birga Vika asbobining sterjeni tagiga qo‘yiladi, metall sopcha 
xalqaning qoq o‘rtasida hamirga tekkiziladi va qisish vintini burab shu vaziyatida 
mahkamlanadi. SHundan keyin qisish vinti burab bo‘shatiladi, shunda sterjen bilan 
birga sopcha ham hamirga botadi. Sterjen bo‘shatilgach paytdan 30 sekund o‘tgach, 
metall sopchaning hamirga botish chuqurligi asbob shkalasidan yozib olinadi. Agar 
sopchaning uchi shisha plastinkaga 5-7 mm etmagan bo‘lsa, unda hamirning quyuqligi 
normal hisoblanadi. Agar xamirga botirilgan sopcha 5-7 mm dan balandroqda 
to‘xtagan bo‘lsa, tajribani takrorlash uchun kuproq suv qo‘shib xamir qorishga to‘g‘ri 
keladi. Agar metall sopcha bundan pastrokda to‘xtasa, sinaladigan hamirga suv 
kamroq qo‘shilishi lozim. Xullas, hamirning normal quyuqligi topilgunga qadar suv 
miqdori o‘zgartirilaveradi. Normal quyuqlikdagi hamir hosil bo‘lishi uchun talab 
qilinadigan suv miqdori (%) sementning massasi bo‘yicha 0,25% gacha aniqlikda 
hisoblab chiqarilishi lozim. 
Sement massasi:-……..g. 
Tajriba 
nomeri 
Suv mikdori 
Asbobni kursatishi 
Pestikni botish 
chuqurligi,mm 
sm
3
% 
Normal quyuqlikda hamir tayyorlash uchun sarflanadigan suv miqdori……. 
Vika asbobining rasmi.