4 soat Reja: Ma’muriy-huquqiy me’yorlarning tushunchasi va o‘ziga xos xususiyatlari

Ma’muriy-huquqiy me’yorlarning tarkibi. Har kanday huquq sohasining me’yori kabi ma’muriy-huquqiy me’yorlar ham ichki tuzilishiga ega:
A) gipoteza - ma’muriy-huquqiy me’yorlarning qachon va qaysi vaziyatda qo‘llanishi mumkinligini ko‘rsatadi. Gipoteza mutlaqo aniq yoki nisbiy aniq bo‘lishi mumkin.
Mutlaqo aniq gipoteza muayyan vaziyatda qo‘llaniladigan qoidalar, masalan, biror hatti-harakat uchun jarima solinsa, bu jarima uch oy ichida undirib olinishi kerak. Agar bu muddat o‘tib ketsa, ma’muriy jarimani undirib olish mumkin emas
Nisbiy aniq gipotezada biror holatga umumiy tavsif beriladi. Ma’muriy-huquqiy me’yorlar ko‘pincha nisbiy aniqlangan gipotezadan iborat bo‘ladi.
Ma’muriy-huquqiy me’yorlar gipotezasida ko‘rsatib o‘tilgan holatlar - yuridik fakt hisoblanib, ma’muriy-huquqiy munosabatlarni keltirib chiqaradi, o‘zgartiradi yoki bekor qiladi. Masalan, Pasport tizimi to‘g‘risidagi Nizomda 16 yoshga to‘lgan fuqarolar pasport olishlari lozimligi hamda pasportni yo‘qotganda esa ma’muriy javobgarlikka tortilishlari ko‘rsatib o‘tilgan. Ushbu holatda fuqaroning 16 yoshga to‘lishi (hodisa) va pasportni yukotish (harakat) yuridik fakt hisoblanadi.
B) dispozitsiya - ma’muriy-huquqiy me’yorning bayonot qismi bo‘lib, ya’ni biror bir harakatni sodir etishga ruxsat berilganligi, ma’lm bir harakatni sodir etmaslik va boshqa holatlar ifodalanadi, uning bajarilishi bilan nazarda tutilgan holat yuz beradi.
V) sanksiya - ma’muriy-huquqiy me’yorning tashkiliy qismi bo‘lib, dispozitsiya qoidasi buzilgan holatda davlat va jamoat tomonidan qanday majburiy chora ko‘rilishi ko‘rsatiladi.
Shunday holatlar ham uchrab turadiki, ma’muriy-huquqiy me’yorning gipoteza va dispozitsiyasi bir huquqiy aktda, sanksiyasi esa boshqa bir aktda uchrashi mumkin.
Ma’muriy-huquqiy me’yorlarning harakati. Ma’muriy-huquqiy me’yorlar boshqa huquq sohasi me’yorlari singari, ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir makonda va ma’lum bir shaxslar doirasida harakat qiladi.
Ma’muriy-huquqiy me’yorlarning vaqt buyicha harakat qilishi qonun xujjatlarining qaysi vaqtdan boshlab kuchga kirishiga bog‘liqdir. Ma’muriy-huquqiy me’yorlarni o‘zida aks ettirgan qonunlarning kuchga kirishi davlat (konstutsion) huquq me’yorlari bilan tartibga solinadi. Me’yortiy aktlar kuchga kirishining umumiy qoidalari ham mavjuddir. Bunga ko‘ra ma’muriy-huquqiy me’yorlarni o‘zida aks ettirgan hujjatlarning kuchga kirish vaqti bo‘lib, asosan ijro etuvchiga ma’lum bo‘lgan vaqt hisoblanadi.
Ma’muriy javobgarlikni nazarda tutuvchi me’yorlar, qoida buyicha, darhol emas, balki ma’lum bir vaqt o‘tishi bilan kuchga kiradi. Masalan, maxalliy davlat hokimiyati organlarining ma’muriy javobgarlikni belgilovchi aktlari 5 kunlik muddat ichida kuchga kiradi.
Qoida bo‘yicha, me’yorlar harakati ma’lum bir vaqtga mo‘ljallangan bo‘ladi. Lekin, shunday ma’muriy-huquqiy me’yorlar ham uchraydiki, ularning harakati qandaydir bir voqeaning (favqulotda holat, epidemiya va h.k.larning) sodir bo‘lishiga bog‘liq bo‘ladi.