4-шўъба. Олий таълим тизимида психолог фаолиятини такомиллаштириш дарс таҳлилининг илмий – методик асослари

Shaxsning axloqiy-etik masʼuliyat koʼrsatkichlari
(Styudent-t mezoni boʼyicha)

Shkalalar	M (n=360)	Styudent-t (p≤0,05); (p≤0,01)
Refleksiya	2,85	0,77**
Axloqiy-etik masʼuliyat	2,50	0,81**
Ekzistentsial masʼuliyat	2,42	0,80**
Altruistik masʼuliyat	2,64	0,79**
Axloqiy-etik qadriyatlar	2,70	0,80**
Samimiylik	2,48	0,81**

Talabalarning yuqorida keltirilgan soʼrovnomalar boʼyicha oʼzaro aniqlik darajasi Styudent-t mezoni boʼyicha quyidagicha natijani namoyon qilgan. Boʼlajak mutaxassislarda kasbiy masʼuliyat shakllanishining psixologik xususiyatlari shuni koʼrsatdiki, shaxsning axloqiy-etik masʼuliyat xususiyatlari, refleksiya talabalarda oʼrta darajadagi natijani qayd etgani, bunday shaxslarda refleksiv koʼnikmalarni rivojlantirish murakkab va uzoq davom etuvchi jarayon, shuning uchun uni boʼlajak mutaxassislarda kasbiy bilimlarni oliy taʼlim tashkilotining boshlangʼich bosqichlaridan boshlab oʼqitilishi lozim [5, 91].
2- jadval
Koping indikator va lokal nazorat soʼrovnomalari umumiy oʼrtacha koʼrsatkichlari (Styudent-t mezoni boʼyicha)

Shkalalar	M (n=360)	Styudent-t (p≤0,05); (p≤0,01)
Muammoni yechish	5,88	0,70**
Ijtimoiy qoʼllab-quvvatlashni qidirish	7	0,55**
Muammodan qochish	6,49	0,54**
Tanqidiy tafakkur	5,34	0,68**
Internal lokal nazorat	16,01	0,33*
Eksternal lokal nazorat	16,87	0,23*

Talabalarda kasbiy masʼuliyat shakllanishining psixologik xususiyatlari boʼyicha oʼtkazilgan tadqiqot natijalari soʼrovnomalar boʼyicha yaʼni koping sifatlar va subʼektiv lokal nazoratni oʼrganishdan olingan natijalar talabalarda birinchi shkala boʼyicha yaʼni muammoni yecha olish 5,88 miqdor bilan oʼrta darajani tashkil etganligini koʼrish mumkin. Yaʼni boʼlajak mutaxassislarda muammoni yecha olish darajasi oʼrta ekanligi, ularda maʼlum bir vaziyatlarga tushganda ular mustaqil hal eta olish imkoniyatiga ega ekanligini koʼrsatgan. Ikkinchi shkala boʼyicha ijtimoiy qoʼllab-quvvatlashni qidirish ham oʼrta darajada 7 qiymatni namoyon qilganligi, talabalar insonlar bilan munosabatlarni amalga oshirish jarayonida atrofdagi insonlardan yordam olish darajasi toʼlaqonli boshqalarga suyanib qolmasligidan dalolat beradi. Uchinchi shkala boʼyicha muammodan qochish 6,49 nisbatni qayd etganligi va bu natija standart meʼyorga koʼra, oʼrta darajani koʼrsatishi, ular hayotiy qiyinchiliklar va vaziyatlardan qochishga oʼzlarida barqaror immunitetni hosil qilganligini anglatishi bilan alohida xarakterlanadi. Toʼrtinchi shkala boʼyicha boʼlajak mutaxassislarning samimiylik yaʼni tanqidiy tafakkur shkalasi natijalari 5,34 natija bilan umumiy oʼrtacha miqdorni tashkil qilgan. Keyingi shkala internal lokal nazorat 16,01 qiymat bilan standart meʼyor boʼyicha oʼrta darajadagi koʼrsatkichni namoyon qilgan. Oxirigi shkala eksternal lokal nazorat boʼyicha talabalarning natijalari 16,87 daraja bilan oʼrtacha koeffitsientni aks ettirganligi natijalarda namoyon boʼlgan.
Xulosa qilib aytganda, talabalarning oʼquv faoliyatida kasbiy masʼuliyatni shakllantirish jarayoni, ularning kelgusi kasbiy xizmat faoliyatiga kirib borganda, oliy taʼlimda olgan bilim-malakalarini qoʼllay olishi hamda, ularda rivojlanayotgan axloqiy-etik masʼuliyat darajasi, kasbiy irodaviy-masʼuliyatning barqarorligi, koping sifatlarining oʼziga xosligi va subʼektiv lokal nazoratning yoʼnalganligi kabi omillar, kelgusi kasbiy faoliyatning mustahkamlanishi garovidir.