4. Ontologik qonun va kategoriyalarning falsafiy tahlili

KROSSVORD

Eniga: 3. Borliq falsafa. 6. «Borliq bor, … esa – yо‘q» 7. Megadunyo . 11. О‘z-о‘zida maqsadga ega bо‘lgan. 9. «Ikkilamchi … » . 14. Buyuk ingliz olimi Charlz Robert ... . 15. «Vitalis» nima?

Bо‘yiga: 1. «Hamma narsa …» (Pifagor). 2. «Ontos» nima?4. Ikkinchi daraja tabiat borlig‘ining. 5. Yо‘qlikka zid о‘laroq, «tо‘la» yoki «qattiq» borliq bilan tenglashtirgan. 7. «Men fikrlayapman, demak, mavjudman». 8. Platon « … borliq» - «obyektiv mavjud g‘oyalar dunyosi»ni farqladi va uni «hissiy borliq»qa qarama-qarshi qо‘ydi.10. Nemis faylasuf subyektiv idealist. 12. «Monadologiya» asarining muallifi. 13. Inson bosh miyasining dunyoning borlig‘ini izchil aks ettirish, uni obrazlar va tushunchalarga aylantirish qobiliyati. 15. Amerika pragmatizmining asoschisi.

											1
															2
										3							4
								5
							6
													7
						8
					9													10
											11				12
											13
		14							15

Substansiya va materiya muammosi

1. Substansiya, subsrat tushunchalari ayniymi?

2. Monadalar haqidagi ta’limotning nazariy asoslari utopik xarakterdami yoki obyektiv haqiqatga yaqinmi? Tushuntiring.

3. Hozirgi davrda materiyaning uch tarkibiy darajasi farqlanadi:

- mikrodunyo – «...dan tashkil topadi»

- megadunyo – koinot dunyosi

- makrodunyo – barqaror shakllar; ularni bir biridan farqlay olasizmi, bu darajalar bir biriga ta’sir qiladimi?

4. Geotsentrik va nogeotsentrik moddiy tizimlar nimasi bilan bir-biridan farq qiladi?

5. Kosmologiya rivojlanishining hozirgi bosqichi relyativistik kosmologiyaning ustuvorligi bilan tavsiflanadi. Relyativistik kosmologiya butun dunyoni mukammal tavsiflashga da’vo qilmaydi, lekin cheklilik va cheksizlikni biz yashayotgan olamga tatbiqan, uning fizikaviy-makon tuzilishi tomonidan о‘rganadi. Relyativistik kosmologiyaning asoschilari kimlar? ularning yana qanday ta’limotlarini bilasiz?

6. Ayrim olimlar cheksiz kengayuvchi Olam gipotezasini qabul qilganlar va «Katta portlash» konsepsiyasiga kо‘ra, taxminan 17-20 milliard yil oldin olam juda kichkina hajmda о‘ta zich singulyar holatda bо‘lgan, deb hisoblaydilar. Ayrim olimlar fikriga kо‘ra, kengayish о‘rnini yana torayish egallaydi va butun jarayon takrorlanadi. Shu asosda harakatlanuvchi Olam gipotezasi ilgari surilgan bо‘lib, unga kо‘ra taxminan har 100 milliard yilda yangi sikl «katta portlash»dan boshlanadi. Qaysi fikrga qо‘shilasiz?

7. Nisbiylik nazariyasini rivojlantiruvchi va kuchli, kuchsiz, elektromagnit va gravitatsion о‘zaro ta’sirlarga nisbatan yaxlit yondashuvchi hozirgi tabiiy-ilmiy konsepsiyalar makonning uch о‘lchovliligi va vaqtning bir о‘lchovliligi (u о‘tmishdan kelajakka qarab oqishi)ni moddiy jismlar borlig‘ining ehtimol tutilgan hollaridan biri sifatida talqin qiladi va bizning Metagalaktikamiz bilan bir qatorda о‘zga dunyolar ham mavjudligini faraz qilib, makon va vaqtning kо‘p о‘lchovliligi g‘oyasini ilgari suradi. Boshqa olamlarda makon va vaqt butunlay о‘zgacha tuzilish, kо‘lamlilik va shakllarga ega bо‘lishi mumkinligi taxmin qilinadi. Makon va vaqt kо‘p о‘lchovli bо‘la oladimi? asoslang.

KROSSVORD

Eniga: 3. Mohiyat, asos. 4. Kо‘plik, kо‘p xillik, kо‘p sonlik. 6. Substansiyaning nazariy xususiyat. 8. Tit Lukretsiy ... . 9. Dunyoning narsalar va hodisalar rang-barangligi bir substansiyadan iborat degan ta’limot. 11. Zenon aporiyasi. 13. Narsalar, jarayon va hodisalarning muayyanliligini va obyektning mavjudlik chegarasini qayd etuvchi tavsifni ifodalash uchun mо‘ljallangan falsafiy kategoriY. 15. Tо‘shama, negiz. 16. Koinot dunyosi (sayyoralar, yulduzlar komplekslari, galaktikalar, megagalaktikalar). 18. «Katta ...». 19. Relyativistik .... 21. Bir-birini almashtiruvchi avlodlarning hamisha bir xil safini ham kо‘rsatdi. 22. Nemis faylasuf Xristian ... . 23. Albert … .

Bо‘yiga: 1.Ikki yoqlama haqida ta’limoti. 2. Asosiy falsafiy kategoriY.3. «Causa sui» – «о‘z-о‘zining …» . 5. Barqaror shakllar va insonga mos kattaliklar dunyosi (unga molekulalarning krisstallashgan komplekslari, organizmlar, organizmlarning hamjamiyatlari ham kiradi) . 7. «Inson hamma narsalarning о‘lchovidir». 10. «...Dan tashkil topadi» tamoyili amal qilmaydigan atomlar va elementar zarralar dunyosi. 14. Fransuz faylasuf-materialist. 17. «Etnogenez va Yer biosferasi» asarining muallifi. 20. «Qizil …» .

									1
																												2
				3												4								5
													6													7
			8
									9					10							11
										12		13					14
				15
																	16		17
					18
		19		20									21
																			22
	23