4-mavzu. Xo‘jalik operatsiyalarida ikkiyoqlama yozuv. Reja

Debet 5010 (A) KreditDebet 5110 (A) Kredit
(+) b.q. 1 500 000 (-)
1 500 000 so‘mga 1 500 000 so‘mga
kassada pul hisob-kitob
mablag‘ining schyotidagi pul
ko‘payishi mablag‘ining
kamayishi
2-misol. Kassadan xodimlarga 1 500 000 so‘m ish haqi berildi. Ushbu xo‘jalik operatsiyasi natijasida kassadagi pul mablag‘i kamaydi, xodimlar bilan ish haqi yuzasidan qarzlar ham kamaydi.


D ebet 5010 (A) Kredit Debet 6710 (P) Kredit
b.q. 1 500 000 b.q. 1 500 000
(-)(-)
1 500 000 so‘mga 1 500 000 so‘mga
kassadagi pul xodimlar bilan
mablag‘ining ish haqi yuzasidan
kamayishi qarzlarning
kamayishi
3-misol. Ombordan asosiy ishlab chiqarishga 1 200 000 so‘mlik va umumishlab chiqarishga 150 000 so‘mlik yoqilg‘i-moylash materiallari berildi. Ushbu xo‘jalik operatsiyasi natijasida ombordagi yoqilg‘i-moylash materiallari kamayadi, asosiy ishlab chiqarish va umumishlab chiqarishlarda yoqilg‘i-moylash materiallari ko‘payadi.

D-t 2010 (A) K-t			D-t 2510 (A) K-t			D-t 1030 (A) K-t
(+)1200000			(+)150000			b.q.1350000	(-)1350000
so‘mgaxarajatlarko‘payishi			so‘mgaxarajatlarko‘payishi				so‘mgayoqilg‘i-moylashmateriallarikamayishi

Buxgalteriya hisobida ikki yoqlama yozuv usulidan schyotlarda xo‘jalik operatsiyalari to‘g‘ri aks ettirilishi ustidan nazorat olib borishda foydalaniladi. Har bir operatsiya bir xil summaga bitta schyotning debeti va boshqa bir schyotning kreditga yoziladi. Natijada hamma schyotlarning debet tomonidagi oborotlar jami, hamma schyotlarning kredit tomonidagi oborotlar jamiga teng bo‘lishi kerak. Shunday tenglikning bo‘lmasligi schyotlarda xatoga yo‘l qo‘yilganligidan dalolat beradi.

Har bir operatsiyani amalga oshirishda hisob siyosatida ikki tomonda yozuv tizimidan foydalaniladi , bir tomoni debit boshqa tomoni kredit tomon hisoblanadi. Bu yozuv tizimi ikkiyoqlama yozuv tizimi deb nomlanadi. Ikkiyoqlama yozuv tizimi juftlik holda hisobotda avtomatik tarzda balans aks etishiga yordam beradi. Balansdagi qaydlar har bir debit yoki kredit ko‘rsatkichlarida katta yoki kichik qiymat sababli noto‘g‘ri qayd etilishi mumkin.
Ikkiyoqlama yozuv haqida tushunchaga ega bo‘lish uchun hisobdagi debit va kredit qoidalarini bilishimiz kerak. Debit ma’nosi kirim qilish yoki qabul qilingan qiymat, kredit ma’nosi chiqim yoki berilgan qiymat.
Moliyaviy hisob uch turga boliinadi: personal hisob, real hisob va nominal hisob. Personal hisob o‘z ichiga boshqaruvchilar, iste’molchilar, ta’minotchilarga, xaridorlarga o‘xshagan tabiiy individlarn bilan bog‘liq operatsiyalarni oladi. Moddiy aktivlar real hisob tarkibiga, xarajatlar, daromad, foyda va zararlar nominal hisob tarkibiga kiradi. Biznesdagi qaydlar har bir hisobda quyidagicha soddalashtirilgan holda beriladi(jadval). Debit qabul qiluvchi va kredit beruvchi personal hisobda , debit nima qbul qilingani va kredit nima chiqib ketgani real hisobda, debit barcha xarajatlar va zararlar, kredit barcha daromadlar va foyda nominal hisobda aks ettiriladi.
Bu biznes operatsiyalarini ko‘rib chiqqandan so‘ng talabalar ikkiyoqlama yozuv tushunchasiga ega bo‘ladi, va biznes operatsiyalari qayd qilinganda debit va kredit qoidalarini o‘rganishadi.