4-mavzu: oliy nerv faoliyati va uning yoshga oid xususiyatlari

4-MAVZU: OLIY NERV FAOLIYATI VA UNING YOSHGA OID XUSUSIYATLARI
4.1 Katta yarim sharlar po`stlog`i
Shartli va shartsiz reflekslar
4.2 Oliy nerv faoliyati
Sangvinik, xolerik, felgmatik, melanxolik.
Oliy nerv faoliyatining xususiy tiplari
4.3 Miyaning integrativ faoliyati va xulq atvor
Dinamik steriotip
Xotira, uyqu, nutq, tafakkur.
Xotira va uning rivojlanishi
4.4 O`ta tasirlanuvchanlik
Nerv kuchlanishi
Charchash va o`ta charchash.
Issiq sovuqlarning nerv tizimiga ta`siri
Bolalarda nevrozlar
4.5 Nerv tizimiga maktab rejimining ta`siri
4.6 Narkotik va alkogollarning nerv tizimiga ta`siri
Nikotin va nerv tizimi
Nikotinning yoshga bog`liq ta`siri
4.7 Kun rejimi
Uyqu gigienasi
4.8 Maktab rejimiga qo`yiladigan gigienik talablar
4.9 Bolaga tashqi muhitning ta`siri
4.1 Katta yarim sharlar po`stlog`i
Katta yarimsharlar, ya`ni oxirgi miya kattaligi buyicha bosh miyaning dolgan barcha bulimlarini birga sushib z^isoblagan- da, ulardan kup marta ustunlik siladi va miyacha bilan birga ularning ustini ^oplab turadi. K^aR bir yarimsharda pesho- na, tepa, chekka va ensa bulaklari bo`ladi. Yarimsharlar bagrila sorinchalar nomini olgan bushlislar bor. Ular suyuslik bilan tulgan bo`lib, miya tutsimalaridagi moddalar almashi- nuvi shu suyuk;lik orsali amalga oshadi. Katta yarimsharning kolgan barcha massasi nerv tolalaridan zfsil bulgan os mod- da, bazal yadrolar nomini olgan kulrang modda tuplamidan iborat.
Bosh miya ikkita yarim sharlardan iborat bulib, bir-biri bilan ^avargan tana orkali boglangan. X,^aR bir yarim sharda miya pustlogi, xid bilish z^ismi va pustlok osti yadro bor
Bosh miya yarimsharlarining butun yuzasi yopqichga uxshash kulrang modda savati bilan soplangan, u bosh miya pS/stlori deb ataladi. U oliy nerv sistemasining oliy bulimi bo`lib, bir butun organizm faoliyatini uning tevarak-atrof bilan murakkab uzaro munosabatlari bilan birga shakllantiradi, muvofislashtirib va nazorat silib turadi.
Yarimsharlarning umumiy yuzasi ular z^isobiga birmuncha kattalashadi va katta yoshdagi odamda 1700—2200 sm<sup>2</sup> ni tash- kil siladi. Pustlosda savat-savat bo`lib joylashgan 10⁹— 10¹⁰ ta nerv z^ujayrasi bo`ladi. Pustlosning sa- linligi miyaning turli sismlarida bir xil bulmaydi va 1 mm dan 5 mm gacha z/dgarib turadi. Uning butun yuzasi kup sonli egatchalar bilan sirkilgan bo`lib, ular orasida pushta- lar bo`ladi. Bosh miya pustlogining z$ar saysi r^ismi anatomik belgi- laridan tashsari, funksional belgilari bilan z^am boshsa kismlaridan fars siladi. K<sup>03I</sup>R<sup>GI</sup> vastda pustlosning 50 dan ziyod turli xil sismlari annslangan bo`lib, ularning x.ar biri nerv bulaklarining tuplami, ulchami, joylashuvi buyicha boshkalaridan fars kiladi va muayyan biror axborot yoki signalni sabul silishga moslashgan bo`ladi.
Pust- ло^нинг турли ^аватларидаги ^ужайралар х^аР хил форма ва тузилишларга эга:

1. 
   Молекул яр к а в а т. Молекуляр каватда нерв ХУ" жайралари кам булиб, кушилиб кетган толаларга бой ва ка- линлиги 0,2 мм ча келади.
   
2. 
   Ташки донлн к а в а т. Таощи донли кават ^ам молекуляр каватга у^хшаш унча