4-mavzu nuklein kislotalar hujayra hayotida alohida ahamiyatga molik bo‘lgan komponentdir

Urat kislota azot almashinuvi oxirgi mahsulotlarining tabiatidan qat’i
nazar, barcha hayvonlarda purin asoslaridan hosil bo‘lishi mumkin bo‘lsa ham
faqat odamlarda, boshqa primatlarda urikotelik reptiliyalarda va hasharotlardagina purin almashinuvining oxirgi mahsulotidir. Boshqa sutemizuvchi
hayvonlarda uning asosiy qismi urikaza fermenti ta’sirida allantoinga
o‘tadi. Urikotelik bo‘lmagan boshqa organizmlarning ko‘pchiligi allantoinni yana
ham parchalab, allantoinat kislotaga va undan so‘ng siydikchildan ammiakkacha
parchalaydi. Ammo bunday o‘zgarishlar uchun lozim bo‘lgan fermentlar yig‘indisi
hamda organizmlarda ham mavjud emas. Quyidagi sxemada urat kislotaning
degradatsiya bosqichlari, bu reaksiyalarning fermentlari va ularning tarqalishi
haqida ba’zi ma’lumotlar keltirilgan:

Itlarda purin almashunuvining oxirgi mahsuloti deyarli to‘la allantoin
shaklida chiqariladi. Ammo bu umumiy qonuniyatdan qiziq bir chetlanish bor:
dolmatsiya itlari ham urat kislota, ham allantoin ajratadi. Bu hodisa dolmatsiya
itlarida urikaza fermentining yo‘qligidan emas, balki ularning buyraklari
glomerula filtratidan urat kislotani qayta so‘rish qobiliyatiga ega bo‘lmaganidan kelib chiqar ekan. Odamlarda urat kislotaning qisman almashinishi kutilsa
ham bunday reaksiya mexanizmi ma’lum emas.
Pirimidin asoslarining almashinuv yo‘llari hali ko‘p jihatdan qorong‘idir.
YUqorida aytilganidek, hayvon to‘qimalarida topilgan sitidindezaminaza va
sitozindezaminaza sitidinni dezaminlab, uridinga aylantiradi. Pirimidin
asoslarining azoti oxirida siydikchil azotiga aylanadi. Demak, pirimidin
halqasi uzilib, ochiqzanjirli birikma beradi, natijada timindan r- aminoizomoy kislota, uratsildan _{ }- alanin hosil bo‘ladi. Bunday degradatsiya yo‘li to‘qima
kesiklarida nishonlangan timin va uratsil bilan inkubatsiya qilish orqali
aniqlangan: