4-mavzu: ko`p xonali sonlar kontsеntrida qo`shish va ayirishga o`rgatish. Yozma hisoblash usullari

METODIKASINING UMUMIY MASALALARI. 
Reja: 
1. Boshlang`ich sinflarda o`rganiladigan algebraik matireallar va ularning xossalari. 
2. Ifoda, amal komponentlari, sonli va harfiy ifoda tushunchalari. 
3. O`zgaruvchili ifodalar haqida tushunchalar va mashqlar asosidagi tahlili.
Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar. 
1. Boshlang`ich sinflarda algebraik materiallar turkumiga nimalarni, qanday elimentlarni 
kiritamiz? 
2. Algebra elementlari boshlang`ich sinflar matematikasiga qachondan boshlab kiritilgan va 
ungacha qanday materiallar o`rgatilgan? 
3. Algebraik materiallarning sinflar bo`yicha o`rgatilishning tahlili. 
4. Ifoda va ifodaning qiymati tushunchalari nimani anglatadi va ularni farqlari. 
5. Sonli va harfiy ifodalar. Ularning turlari va komponent nomlari bilan bog`liq tushunchalar 
tahlili? 
6. O`zgaruvchili ifodalar haqida tushunchalar va mashqlar asosidagi tahlili. 
7. a+b=, c·k=, k-m=, m:v= bular nimalar deyiladi va ularning komponent nomlarini aytib 
tushuntiring. 
8. a+b=, c·k=, k-m=, m:v= bularda qanday va a+b=d, c·k=l, k-m=g, m:v=e 
bularda qanday tushunchalar o`rgatiladi.
9. Yuqoridagi ikkita tushuncha birgalikda kelganda qanday yangi tushuncha paydo bo`ladi? 
10. Harfiy ifodalarni qanday turlari boshlang`ich sinflarda o`rgatiladi va ularga doir qanday 
topshiriqlar bajartiriladi?
Boshqotirmalar bilan ishlash. 

---

ИККИ ҚИСМЛИ КУНДАЛИК
Boshlang`ich matematika fanida o`rgatiladigan asosiy tushunchlardan algebraik va noalgebraik 
elementlar 
Algebraik elementlar 
Noalgebraik elementlar 
Darslik bilan ishlash: 
1-sinf darsligidan 91-110-mavzularni o`rgatilishini tahlil qilish. 
Bilimlarni oshirishga qaratilgan masalalar bilan ishlash.
Masalalarni metodikasi bilan yeching.
1-masala.Bir ayol bozorda tuxum sotdi. 1-xaridor tuxumlarning yarmini va yana yarimta tuxum, 
ikkinchisi qolgan tuxumlarning yarmini va yana yarimta tuxum, uchinchisi esa oxirgi 10 ta 
tuxumni oldi. bu ayol bozorga nechta tuxum olib kelgan? uning tuxumlarini sindirishiga to‘g‘ri 
keladimi?
2-masala.Sinfdagi o‘quvchilarning uchdan bir qismi musiqa to‘garagiga, chorak qismi tasviriy 
san’at to‘garagiga qatnashadi. qolgan 15 nafar o‘quvchi hech qaysi to‘garakka qatnashmaydi. 
sinfda necha nafar o‘quvchi bor?
3-masala.Palov tayyorlash uchun guruch va sabzi teng solinadi. go‘sht guruchdan 2 marta kam, 
yog‘ guruchdan 4 marta kam. piyoz esa guruchdan 8 marta kam solinadi. agar 8 kg guruchdan 
palov tayyorlamoqchi bo‘linsa, ularning har biridan necha kg sotib olish kerak.
4-masala.Do‘konga birinchi mashinada bir qancha ayollar ko‘ylagi va undan 4 marta ko‘p sumka 
keltirildi. ikkinchi mashinada esa 8 ta ayollar ko‘ylagi va 1 dona sumka keldi. shunda do‘kondagi 

---

sumkalar soni ko‘ylaklar sonidan 3 marta ko‘p bo‘ldi. do‘konga qancha sumka va ko‘ylak 
keltirilgan?
5-masala.Azizada 36 so‘m pul bor edi. u 2 ta daftarni x so‘mdan sotib oldi. shunda azizada 6 so‘m 
pul qoldi. aziza har bir daftarni necha so‘mdan olgan?
6-masala.Usta 1 kunda bir nechta stol yasadi. ikkinchi usta birinchi ustadan 12 ta ko‘p stol yasadi 
va ikkala ustaning yasagan stollari soni uchinchi ustaning yasagan stollari soniga teng bo‘ldi. 
uchinchi usta birinchi ustadan 3 marta ko‘p stol yasadi. birinchi usta bir kunda nechta stol 
yasagan?
7-masala.Birinchi baliqchi 1 kunda bir nechta, ikkinchi baliqchi esa undan 15 ta ko‘p baliq tutadi. 
agar baliqchilar 125 ta baliqni 5 kunda tutishgan bo‘lsalar, har bir baliqchi nechtadan baliq 
tutgan?