4-мавзу: ИҚтисодий масаларни математик моделлаштириш

Транспорт модели маҳсулот турига кўра бир маҳсулотли ва кўп маҳсулотли транс-порт моделларига бўлинади.

• Транспорт модели маҳсулот турига кўра бир маҳсулотли ва кўп маҳсулотли транс-порт моделларига бўлинади.
• Кўп маҳсулотли транспорт модели ўз ўрнида ўзаро алмашинувчи ва ўзаро алмашиши мумкин бўлмаган маҳсулотлар учун алоҳида тузилади. Агар товарлар ўзаро алмашинувчи бўлса, бу ҳолда уларни шартли маҳсулотга келтириб, оддий, бир маҳсулотли транспорт масаласи усуллари билан ечиш мумкин. Масалан сут, сут маҳсулотларни ташиш бўйича.

• Маҳсулотларни истеъмолчиларга етказиб беришдан аввал, қайта ишлаш жараёнидан ўтиши зарур бўлса, бу ҳолда кўп босқичли транспорт масаласи ҳосил бўлади ва хусусий усуллар билан ечилади.
• Ўрганилаётган даврга кўра статик ва динамик транспорт масалалари мавжуд. Динамик транспорт масаласини матрицавий модели блок шаклида тузилиб, вақт омилини эътиборга олади.

Баъзи бир масалаларда транспорт ҳаражатларидан ташқари ишлаб чиқариш ҳаражатлари ҳам эъти-борга олинади. Бу ҳолда ишлаб чиқариш транспорт масаласи ҳосил бўлади.

• Баъзи бир масалаларда транспорт ҳаражатларидан ташқари ишлаб чиқариш ҳаражатлари ҳам эъти-борга олинади. Бу ҳолда ишлаб чиқариш транспорт масаласи ҳосил бўлади.

Транспорт масаласини математик моделини тузиш учун қуйидаги белгилашларни киритамиз:

• Транспорт масаласини математик моделини тузиш учун қуйидаги белгилашларни киритамиз:

• j - истеъмолчи номери
• i - ишлаб чиқариш корхоналари номери
• А I - I - ишлаб чиқариш пунктдаги маҳсулот заҳираси;
• B j – j - истеъмол пунктдаги талаб ҳажми;
• C ij – I - ишлаб чиқариш корхонасидан j -истеъмол пунктига бир бирлик маҳсулот ташиш учун кетган транспорт ҳаражатлар;
• X ij - i-ишлаб чиқариш корхонасидан j-истеъмол пунктигаташилиши керак бўлган юкнинг изланаётган ҳажми.

Транспорт масаласининг матрицавий модели қуйидаги кўринишда бўлади:

• Транспорт масаласининг матрицавий ва математик моделнинг тузилиши

j i	B1	B2	...	Bj	...	Bn
A1	t 11 X11	t 12 X12	...	t 1j X1j	...	t 1n X1n
A2	t 21 X21	t 22 X22	...	t 2j X2j	...	t 2n X2n
...	...	...	...	...	...	...
Ai	t i1 Xi1	t i2 Xi2	...	t ij Xij	...	t in Xin
...	...	...	...	...	...	...
Am	tm1 Xm1	tm2 Xm2	...	tmj Xmj	...	t mn Xmn

• Масалани математик модели.

• Умумий транспорт ҳаражатлари минимал бўлсин: