4-мавзу: Қишлоқ хўжалиги трактори (2 соат)

14. Тракторнинг вазифаси, тузилиши ва ишлаш жараёни


Трактор - ғилдиракли ва занжирли ўзиюрар машина бўлиб, қишлоқ хўжалик машиналарини кучиб юришини таъминлаш ва унинг ишчи қисмларини харакатга келтириш учун хизмат қилади.
Тракторлар халқ хўжалигининг турли соҳаларида қўлланилади. Улар қишлоқ хўжалигида, қурилиш ва йўл ишларида, урмон хўжалигида, ерларни ўзлаштириш ва суғориш, юкларни ташиш ишларида фойдаланилади.
Тракторлар ўзаро боғланган турли механизмлардан тузилган бўлиб, қуйидагилардан (1.1-расм): двигател, трансмиссия, юриш қисми, бошқариш механизмлари, ишчи жиҳозлардан ташқил топган.



а б
1.1-расм. Тракторларнинг тузилиши: а-ғилдиракли; б-занжирли;
1- двигател; 2-трансмиссия; 3-орқа ғилдирак; 4- олдинги ғилдирак;
5-ўрнатиш қурилмаси; 6-кабина; 7- бошқариш механизмлари;
8-қувват олиш вали; 9- занжирли юриш қисми.


Тракторлар ўзаро боғланган турли механизмлардан тузилган бўлиб, қуйидаги асосий қисмлардан: двигател 1, трансмиссия 2, юриш қисми (орқа 3 ва олдинги 4 ғилдираклар), ўрнатиш қурилмаси 5, бошқариш механизмлари 6, ишчи жиҳозлар 3 ва 7 дан иборат.
Двигател - бу иссиқлик, электр, гидравлик каби энергияларни механик ишга айлантириб берадиган машинага айтилади.
Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида асосан замонавий тракторлардан фойдаланилади, уларда иссиқлик энергиясини механик ишга айлантириб берадиган ички ёнув двигателлари қўлланилади.
Трансмиссия - двигателнинг тирсакли валида ҳосил бўлган буровчи моментини тракторнинг юриш қисмига ўтказиб беради. У қуйидаги механизмлардан: илашиш муфтаси, ўзатмалар қутиси, бош ўзатма, дифференциал, ярим ўқлар ва оҳирги ўзатгичдан иборат.
Юриш қисми - оҳирги ўзатмадаги айланма харакатни тракторнинг чизиқли харакатига айлантириб беради. Бунинг таркиби - ғилдиракли тракторда асос, етакчи ва етакланувчи ғилдираклар; занжирли тракторларда эса рама, етакловчи юлдузча, занжир, осма, таянч ва йўналтирувчи ғилдиракчалардан иборат.