4-Мавзу: ишчи сиртларнинг ейилиш кўринишлари

4.4.Оксидланишдан ейилиш, деформация, майдаланиш ва уваланиш 
оқибатида ейилиш 
 
Оксидланишдан ейилиш
туташувчи сиртларда ишқаланиш жараёнида 
емирилиб ва яна пайдо бўладиган оксид пленкалари таъсирида юз беради ва 
ейилиш маҳсулотлари оксидлардан иборат бўлади. Оксидланишдан ейилиш 
жараёни занглаб-механик ейилишнинг бошқа турларидан агрессив муҳитнинг 
йўқлиги, меъёрдаги ва кўтарилган ҳароратларда мойлаш материалисиз ёки 

---

16 
мойни етарлича миқдорда бўлмаган ҳолатдаги ишқаланишда кечиши билан 
фарқланади.
Оксидланишдан ейилишда ейилиш интенсивлиги анчагина кўп бўлиши 
мумкин, аммо ишқаланиш сиртида кичик ғадир-будирликлар сақланади. Бу 
ҳолат эса оксидларни сиртларни қаттиқ тишлашиб қолишига тўсқинлик 
қилиши билан изоҳланади. 
Хона ҳароратида пластик деформация сиртларни оксидланишини 
фаоллаштиради, шу сабабли оксидланишдан ейилишга қарши курашишнинг 
методларидан бири қаттиқлиги юқори ишқаланиш сиртларини яратиш 
ҳисобланади.
Оксидланиб ейилиш учун кетма-кет емирилиш вақтининг оралиғи 
нисбатан қалинлиги катта пленка ҳосил бўлиши учун етарли бўлиши керак. 
Юқори қаттиқликдаги оксидларни циклик емирилиши ҳолатида ейилишнинг 
абразив характерга эга бўлиши табиий ҳол. 
Калибрлар, тягаларнинг шарнирли-болтли бирикмаларининг деталлари ва 
механик бошқариш дастаклари; машиналарнинг мойлаш материалисиз 
ишлайдиган илгакли қурилмаларининг шарнирли-болтли бирикмалари; 
фрикцион узатмаларнинг метал ғилдираклари ҳамда думалаб ишқаланиш 
жуфтларининг айрим деталлари оксидланишдан ейилишга дучор бўлади. Қатор 
ҳолларда оксидланишдан ейилиш интенсивлигини мойлаш материалини 
алмаштириб, узел ҳароратини пасайтириб камайтириш мумкин. 
Ҳароратни ошиши оксид пленкаларининг ҳосил бўлишига қўл келади, 
титраш эса уларни емирилишига олиб келади. Бу каби шароитларда
оксидланишдан интенсив ейилишни авиация ички ёнув двигателларининг 
чиқариш коллекторлари қотириш деталларида учратиш мумкин (4.2-расм). 
Занглашга-бардошли пўлатни бу ерда қўллаш қўшимча самара бериши 
тахминланишига қарамасдан, аустенитли пўлат уларни қаттиқ тишлашиб 
қолишга мойиллиги билан бирга, ишқаланиш жараёнида тез оксидланган.