4-mavzu. Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat reja

Baholar ikki martaga                    70 

oshishi uchun zarur        =  ---------------------- 

yillar soni                                          π 

Misol  uchun,  yillik  inflatsiya  darajasi  7  %  ga  teng  bo‗lsa,  taxminan  10  yilda  

baholar ikki martaga oshadi, ya‘ni, (70:7 = 10). 

Real YaIM va jamg‗armaning necha yildan so‗ng ikki marta oshishini hisoblash 

zarur bo‗lgan hollarda ham «70-miqdor qoidasidan» foydalaniladi. 

 

4.2. Inflatsiyaning turlari. Talab va taklif inflatsiyasi. 

Talab  inflatsiyasi  iqtisodiyotda  talab  keskin  oshib  ketishi  va  uni  ishlab 

chiqarishning  real hajmi  bilan qondirish mumkin  bo‗lmay  qolgan  sharoitlarda  kelib 

chiqadi.  Ya‘ni,  to‗liq  bandlilikka  yaqin  sharoitda  iqtisodiyotning  ishlab  chiqarish 

imkoniyatlari  o‗sib borayotgan yalpi  talabni qondirolmaydi. Ortiqcha talab esa real 

tovarlar  bahosining  ko‗payishiga  iqtisodiy  bosim  beradi  va  talab  inflatsiyasi  kelib 

chiqadi.  Yoki,  oddiy  so‗zlar  bilan  aytganda,  «haddan  ziyod  pullar  haddan  kam 

tovarlarni ovlaydi». Talab inflatsiyasini keltirib chiqaruvchi asosiy sabablar aholining 

ish bilan to‗liq bandligi va ish haqining oshib borishi hisoblanadi. Demak, inflatsiya 

talab,  taklif,  ish  bilan  bandlik,  baho,  ishlab  chiqarish  sur‘atlari  kabi  ko‗pgina 

omillarga bog‗liq.  

Iqtisod  pasayish  holatida  bo‗lganda  mamlakatda  yalpi  talab  oshsa,  ishlab 

chiqarish hajmi ko‗payadi, ishsizlik kamayadi, baho darajasi esa deyarli o‗zgarmaydi 

yoki  kam  miqdorda  o‗zgaradi.  Baho  o‗zgarmasligining  sababi  shundaki  katta 

hajmdagi  bo‗sh turgan mehnat va xom ashyo resurlarini shu o‗zgarmas bahoda ishga 

tushirish  mumkin  bo‗ladi.  Chunki,  ishsiz  yurgan  kishi  ish  haqini  oshirishni  talab 

---

 

3 

qilmaydi,  uning  uchun  ishga  yollanishning  o‗zi  kifoya  hamda  qo‗shimcha  stanok 

sotib olishga hojat yo‗q. 

Bundan tashqari, baho ishchi kuchini to‗la ish bilan bandligiga erishishdan oldin 

ham  oshishi  mumkin.  Ya‘ni,  ba‘zi  sanoat  korxonalarida  bo‗sh  turgan  resurs  va 

zahiralarni  ishlab  chiqarishga  ertaroq  to‗liq  jalb  qilinadi,  natijada  ular  talabning 

o‗sishiga  mos  ishlab chiqarishga, taklifga erisha  olmaydi.  Talab,  taklifdan ko‗payib 

ketadi, natijada baho yana osha boshlaydi.