4-mavzu: G‘oyalar xilma-xilligi va mafkuraviy jarayonlarning ijtimoiy taraqqiyotga ta’siri reja

Mustakillik g‘oyasi - eng ulug‘ va ezgu g‘oya. Har bir xalq istiqlol tufayli o‘ziga yot vabegona tuzumdan, ijtimoiy tazyiqlardan xalos bo‘ladi, o‘z salohiyatini to‘la tukis ishga solish, o‘zi istagan va o‘zi tanlagan yo‘ldan borish imkoniyatini qo‘lga kiritadi.

Adolat va haqqoniyat g‘oyalari - insonning tabiati va ijtimoiy tuzumning mohiyatini belgilaydigan, qudratli kuchga ega bo‘lgan g‘oyalardir. Odamlar asrlar mobaynida odil jamiyatni orzu qilib, haqiqat tantanasi uchun kurashib kelgan. Adolat bo‘zilgan erda umidsizlik va tushkunlik xukm suradi. Adolat tantana qilgan jamiyat yuksaklikka kutariladi.

Har bir tarixiy davrda uning ruxini aks ettiradigan, xalqning qadriyatlari va orzu-istaklariga mos keladigan g‘oyalar kishilarning ongi va qalbidan joy olgan. Ta’kidlash joizki, bashariyatning ziddiyatli tarixi mobaynida hayotbaxsh g‘oyalarbilan bir qatorda, soxta va tuban niyatlar, tajovo‘zkor va g‘arazli fikrlar ham ko‘p bo‘lgan. Binobarin, xalqlar vadavlatlar taqdiriga ta’siri, o‘zining sifatlariga ko‘ra g‘oyalar yuksak yo tuban, bunyodkor yoki vayronkor, bo‘zg‘unchi yoxud ekstremistik, tajovo‘zkor bo‘lishi ham mumkin.
Islom Karimov ta’kidlaganidek, millat taraqqiyotiga, uning yuksalishiga xizmat qiladigan, xalqlarni jipslashtirib, oliy maqsadlarga sag‘arbar etadigan g‘oyalar yuksak g‘oyalardir.

Odamlar orasiga nifoq, xalqlar o‘rtasiga nizo soladigan, kishilarni turli taraflarga ajratib, adovat qo‘zg‘aydigan tuban fikrlar bo‘zgunchi g‘oyalarga misol bo‘ladi. Aslida bunday qabih niyat va soxta shiorlamrni g‘oya deb atash ham shartlidir. Qaysi ijtimoiy birlik yoki qatlam orasida tarqagani, qanday aholi guruxlari yoki elat-millatlarni xarakatga keltirayotganiga qarab ham g‘oyalarni turlarga ajratish mumkin.

Sohiblari, ya’ni g‘oyani moddiylashtiruvchi, amaliyotga aylantiruvchi kuch kim ekaniga qarab, sinfiy g‘oya, milliy g‘oya, umumxalq g‘oyasi, umu’minsoniy g‘oyalar ham mavjud bo‘lishi mumkin. Albatta, muayyan bir xalq ommasini ma’lum bir tarixiy sharoitda harakatga undayotgan g‘oya mazmunan umuminsoniy bo‘lishi ham yoki tor manfaatlarni ko‘zlaydigan sinfiy g‘oya jamiyat vainson manfaatlariga zid bo‘lishi ham mumkin.

Mafkuraviy jarayonlar tarixiy va ijtimoiy shart-sharoit bilan uzviy aloqador bo‘lib, davrlar almashuvi bilan yangilik tomon o‘zgaradi.