4-Мавзу. Давлат бюджети, солиқлар ва давлат қарзи. Бюджет-солиқ сиёсати (2 соат) Режа: 1-маъруза

ΔY - b
----------- = ------- 
ΔT 1- b

---

Соф экспорт функциясини ҳисобга олиб очиқ иқтисодиёт учун солиқ 
мультипликаторини ҳисобласак, у
-b
mt = ------------------
кўринишини олади. 
1-b(1-t)+ m’ 
Демак солиқларни бир миқдорга камайтирилиши ёки кўпайтирилиши натижасида 
ЯИМ ҳажмининг бундан неча марта кўп миқдорга ўзгариши истеъмолга чегараланган 
мойиллик, чегаравий солиқ ставкасига ва импортга чегараланган мойиллик даражаларига 
боғлиқ 
Очиқ 
иқтисодиётда 
давлат 
харажатлари 
мультипликатори 
ва 
солиқ 
мультипликаторини ҳисобга олганда мувозанатли ишлаб чиқариш ҳажми модели 
қуйидагича бўлади: 
1 b 
Y= -------------------- (a+I+G+g) - ------------------ Tа 
1-b(1-t)+m’ 1-b(1-t) + m’ 
Айтайлик ҳукумат ўз харажатларини қандайдир миқдорга оширди ва бу харажатларни 
молиялаштириш учун солиқ миқдорини ҳам шунча оширди. 
Бунда давлат харажатлари ва автоном солиқлар миқдорларининг бир вақтнинг ўзида 
бир хил миқдорда ўзгариши натижасида даромадларнинг жами ўзгариши ΔY миқдори 
қуйидагига тенг бўлади: 
1 b 
Δ
Y= -------------------- 
Δ
G - ------------------
Δ
Tа 
1-b(1-t)+m’ 1-b(1-t) + m’ 
Агар давлат харажатлари ва автоном солиқлар бир хил миқдорга кўпайса мувозанатли 
ишлаб чиқариш ҳажми шу миқдорга тенг ёки ундан камроқ суммага кўпаяди. Буни 
баланслашган бюжет мультипликатори деб юритилади. Баланслашган бюжет 
мультипликатори бирга тенг ёки ундан кичикроқ бўлади. 
 
4.8. Дискрет ва нодискрет фискаль сиёсат. Бюджет тақчиллиги ва ортиқчалиги 
Ҳукуматнинг бандлик даражаси, ишлаб чиқариш ҳажми, инфляция суръатлари ва 
тўлов баланси ҳолатини ўзгартиришга йўналтирилган махсус қарорларни қабул қилиши 
натижасида давлат харажатлари, солиқлар ва давлат бюджети қолдиғини мақсадли 
ўзгартирилиши