4-mavzu: buxgalteriya balansi

I bo‘lim. Uzoq muddatli aktivlar
I bo‘lim. O‘z mablag‘lari manbalari
II bo‘lim. Joriy aktivlar		II bo‘lim. Majburiyatlar

4.1-rasm. Balans aktivi va passividagi bo‘limlarning o‘zaro

aloqadorligi.

Rasmdan ko‘rinib turibdiki, uzoq muddatli aktivlar ham, joriy aktivlar ham korxonaning o‘z mablag‘lari manbalari va majburiyatlar (qarz manbalar) hisobidan tashkil topishi mumkin.

Buxgalteriya balansining shakli O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Namunaviy shakldagi balansni qisqartirilgan holda quyidagi jadval ko‘rinishida keltirish mumkin (3.1- jadval).
Balans aktivining I «Uzoq muddatli aktivlar» bo‘limida asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, uzoq muddatli moliyaviy qo‘yilmalar, o‘rnatiladigan asbob-uskunalar, kapital qo‘yilmalar va shunga o‘xshash aks ettiriladi.
Aktivning II «Joriy aktivlar» bo‘limida yuqori likvidli, ya’ni pulga aylantirilishi nisbatan oson xo‘jalik mablag‘lari guruhlangan. Bularga asosan, materiallar, o‘stirilayotgan va boquvdagi chorva mollari, tugal- lanmagan ishlab chiqarish, debitor qarzlar, qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar hamda pul mablag‘lari kiradi.
Balansning passivida (o‘ng tomoni) o‘z mablag‘larining manbasi va majburiyatlar aks ettiriladi.
Passivning I «O‘z mablag‘lari manbasi» bo‘limida xususiy kapital asosiy o‘rin egallaydi. O‘zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonuni 19-moddasiga muvofiq: «Xususiy kapital ustav fondidan (ustav kapitalidan), qo‘shilgan, zaxira kapitalidan va taqsimlanmagan foydadan tarkib topadi».
Balans passivining II «Majburiyatlar» bo‘limida korxona majburiyatlari ularning muddatiga ko‘ra: uzoq muddatli majburiyatlar va qisqa muddatli majburiyatlarga ajratilgan holda ko‘rsatiladi. Xususan, bu bo‘limda quyidagi majburiyatlar aks ettiriladi: