4-маъруза. Рақамли овоз ёзиш

Халақитбардошли ва каналли кодлаш.
Халақитбардошли кодлаш сигнални ўқишда яъни ташувчидан ўқишда содир бўладиган хатоликларни аниқлайди ва уларни бартараф этиш имконини беради (ёки улар ҳосил бўлиш даврийлигини камайтиради). Бунинг учун ёзиш жараёнида АРЎ чиқишида олинган “отсчет”га сунъий равишда қўшимча бит (избыточность) яъни “назорат бит”лари қўшилади. Ушбу битлар бузилган отсчетларни тиклашга ёрдам беради. Овоз ёзиш қурилмаларида одатда 2 ёки 3 комбинацияли халақитбардошлик кодларидан фойдаланилади. Агар танланган кодлашнинг қўшимча бит қўшиш сатҳи отсчетнинг тўғри қийматини тиклай олмаса, унда ушбу кодл қўшиш даражаси интерполяция жараёни ёрдамида ўзгартирилади.
Шунингдек,фойдали сигналга ёрдамчи маълумотлар ҳам қўшилади. Бу келгусида декодлаш жараёнини осонлаштиради. Булар вақт сигналлари (временные коды), хизмат сигналлари, синхронизация сигналлари бўлиши мумкин.
Каналли кодлаш.
Каналли кодлаш рақамли сигналларни узатиш каналлари параметрлари (ўқиш/ёзиш) билан мослаштириш учун хизмат қилади. Масалан, магнитли ташувчига рақамли сигнални ёзишда ёзиш токида доимий ташкил этувчилар ва спектрнинг паст частотали ташкил этувчиларининг пайдо бўлишини олдини олиш керак бўлади. Чунки ушбу ташкил этувчилар ҳам 0 ва 1 лардан иборат кетма-кетликдан иборат бўлади. Бунинг учун ўзгартириш жадвалидан фойдаланилади. Бунда m битли маълумотдан иборат сўз билан n каналли битдан иборат сўз алмаштирилади. Бунда доимо n > m бўлади. Рақамли сигналларни ўқийдиган қурилмаларда канал декодери умумий маълумотлар оқимидан такт сигналларини ажратади ва тескари ўзгартиришни амалга оширади, яъни n каналли битдан иборат сўзни m битли маълумотдан иборат сўзга айлантиради. Хатолар тўғриланганидан (коррекция) сўнг сигнал РАЎ га юборилади.

Ахборот ташувчиларнинг бузилиши натижасида (масалан, компакт дискнинг юза қисми қирилиши, магнит лентасининг букланиши натижасида бузилиш содир бўлиши) содир бўладиган пакетли хатоликлардан яхши ҳимояланиш учун “перемежение” жараёнидан фойдаланилади.

Перемежение яъни навбат-навбат жўнатиш.
Бу усул пакетли хатоликларни олдини олишда кўпроқ қўл келади. Бу усулнинг ишлаш принципи - кодланган кетма-кетликдаги символларнинг ўрнини алмаштириш йўли билан амалга оширилади. Бу жараёнда сигнал модуляциялашдан олдин кетма-кетлик ўзгартирилади, қабул қилишда эса демолдуляциядан кейин дастлабки кетма-кетлик қайта тикланади.
Бунда кетма-кетликдаги символлар ўрни бир хил қонуният асосида амалга оширилади. Масалан, 16 битли кетма-кетликни оладиган бўлсак, 4 та разряд асосида гуруҳларга бўламиз. Кетма-кетликни узатишда дастлаб ҳар бир гуруҳнинг биринчи символлари, кейин эса навбатдаги символлари узатилади. Бунда масалан, 4 та сўздан иборат битта гапни оладиган бўлсак, агар хатолик юзага келса тўлиқ пакет яъни гапдаги битта сўз тўлиқ йўқолиб кетиши мумкин. Бунда умумий гапда мазмун тушунарсиз бўлади. Агар, ҳар бир сўздан биттадан ҳарф тушириб қолдирилса, умумий маънони тиклаш имкони мавжуд бўлади. Ушбу жараёнда кетма-кетликки қўшимча символ (избыточность) қўшилмайди, фақатгина символлар ўрни аламашитирилади.
Аммо, Перемежение кенглиги (глубина перемежение) қанча узоқ бўлса, кечикиш вақти (заддержка) ҳам шунча кўп бўлади.
Қуйидаги расмда перемежение ва деперемежение жараёнига мисол келтирилган.