4-ma’ruza Mavzu: Suv haydab qatlam bosimini saqlash tavsifi Reja

2.2.Uyumning yuqori qismiga gaz yoki havo haydash. 
Qatlam burchaklari tik tushgan bir xil tog’ jinslaridan tuzilgan, 
o’tkazuvchanligi yaxshi uyumdan qovushqoqligi kichik neftni siqib chiqarish uchun 

---

qatlamga gaz yoki havo haydash qo’l keladi. Bunday qatlamga gaz uyumning gaz 
do’ppisi qismiga, agar do’ppi bo’lmasa uyum yuqori qismiga haydaladi. Uyum 
yuqorisiga gaz haydashdan maqsad sun’iy gaz do’ppisini hosil kilish va uyumning 
ishlash rejimini gaz bosimi rejimiga aylantirishdan iboratdir. 
Qovushqoqligi yuqori kam o’tkazuvchan qatlamga va qatlam bosimini 
ushlash maqsadida xaydalgan gaz samarasiz bo’ladi. Bunday holatda gaz ishini 
me’yorlash kiyin, gaz tezda quduqlardan chiqib ketishi va foydali ish bajarmasligi 
kuzatiladi. 
Xaydalayotgan gaz miqdori shunday bo’lishi kerakki, u mavjud katilam 
bosimini uzokrok saqlashi kerak. Xaydalayotgan gaz xajmi kazib olinayotgan 
maxsulot (neft, suv va gaz) xajmiga teng, xatto undan ortikrok bo’lishi ham kerak. 
Buni amaliy ro’yobga chiqarish kiyin. Agar qatlamdan olinayotgan gazning 70-80 
% ini qatlamga kaytarilsa, xaydalgan xolda yana qatlam bosimining tezda tushishini 
oldi olinadi. 
Qatlam dastlabki ishlash davridan qatlam bosimini ushlash maqsadida gaz 
yoki havo haydash uchun katta kuvvatdga ega bo’gan kompressor stansiyasini 
kurishga to’g’ri keladi.Xaydalayotgan gaz bosimi qatlam bosimidan 10-20 % yuqori 
bo’lish kerak. Bunday kompressor stansiyasini kurish katta miqdorda mablag talab 
etadi. SHuning uchun qatlamga suv haydash ishlatishning keyingi davrlarida, 
bosimi 10-20 MN/m
2
ga teng bo’lgan vaqtdan kompressorlar yordaimda amalga 
oshiriladi. 
Gaz yoki havo haydash uyumning gumbaz qismida joylashgan quduqlar 
orqali amalga oshiriladi. Qatlamdan olinayotgan tabiiy neft’ tarkibidagi gaz 
qatlamga haydash uchun yaxshi ishchi agent hisoblanadi. Agar gaz do’ppisi 
bo’lmasa, qatlamning gumbaz qismiga havo xaydalsa ham bo’ladi. 
Quduqka xaydalayotgan gaz yoki havo miqdorini, tajriba orqali quduqning 
qabul kilish kobiliyati orqali aniqlanadi. Bir quduqka 
2
/
9
5
м
МН

bosim ostida 
3
.
25
10
м
минг

gaz xaydalsa maromida haydash hisoblanadi.