4-Ma’ruza Mavzu: Harorat datchiklari. Rezistiv datchiklar, kontaktli va tenzometrik datchiklar. Reja

4-Ma’ruza
Mavzu: Harorat datchiklari. Rezistiv datchiklar, kontaktli va tenzometrik datchiklar.
Reja:

1. 
   Temperatura, termoelektr materiallar va termoelektr o’zgartkichlar.
   
2. 
   Millivol’tmetrlar, potensiometrlar.
   
3. 
   Qarshilik termometrlarining tuzilishi
   
4. 
   Pirometrlar
   

Tayanch iboralar: Temperatura, datchik, hajm, uzunlik, elektr qarshilik, termoelektr yurituvchi kuch, nurlanishning energetik ravshanligi, termoelektr zanjirlar.
Temperatura – texnologik jarayonlarning muhim parametri bo’lib, amalda ham past, ham yuqori temperaturalar bilan ish ko’rishga to’g’ri keladi.
Jismning temperaturasi molekulalarning issiqlik harakatida hosil bo’ladigan ichki kinetik energiyasi bilan belgilanadigan qizdirilganlik darajasi bilan xarakterlanadi. Temperaturani o’lchash amalda ikkisidan birining qizdirilish darajasi ma’lum bo’lgan ikki jismning kizdirilishini taqqoslash yordamidagina mumkin bo’ladi. Jismlarning qizdirilganlik darajasini taqqoslashda ularning temperaturaga bog’liq bo’lgan va osongina o’lchanadigan fizik xossalaridan birortasini o’zgartishdan foydalaniladi.
Molekulalarning o’rtacha kinetik energiyasi va ideal gaz temperaturasi orasidagi bog’lanish quyidagi formula bilan ifodalanadi:
(2.1)
bunda K = 1,380*10^-25 J. K^-1 — Bol’sman doimiysi; T — jismning absolyut temperaturasi, K.
Agar jismning temperaturasi turlicha bo’lsa, ular bir-biriga tegib turganida energiyalarning tenglashuvi ro’y beradi; yuqoriroq temperaturaga, ya’ni molekulalari ko’proq o’rtacha kinetik energiyasiga ega bo’lgan jism o’z issikligini (energiyasini) kamrok temperaturaga, ya’ni molekulala­ri kamroq o’rtacha kinetik energiyasiga ega bo’lgan jismga beradi. SHunday kilib, temperatura issiqlik almashish, issiqlik o’tkazish jarayonlarining ham sifat, ham miqdoriy tomonlarini xarakterlaydigan parametrdir. Ammo temperatura­ni bevosita o’lchash mumkin emas, uni jismning temperatura­ga bir qiymatli bog’liq bo’lgan qandaydir boshqa fizik parametrlari bo’yichagina aniqlash mumkin. Temperaturaga bog’liq parametrlarga masalan, hajm, uzunlik, elektr qarshilik, termoelektr yurituvchi kuch, nurlanishning energetik ravshanligi va hokazolar kiradi.