|
Adaptivlik tamoyili
Ma’lumki, talaba oliy o‘quv yurtiga kelgan dastlabki kundan boshlab uning faoliyat ko‘lami (o‘qish jarayonida o‘ziga ishonch, o‘z-o‘zini tartiblash, o‘qish, kun tartibiga amal qilish, dam olish) kengayadi. Bu kabi faoliyat ko‘nikmalarini egallashida moslashuvchanlik tamoyili muhimlik kasb etadi. Natijada, shaxs asta-sekin ijtimoiy ko‘nikmaga ega bo‘lib boradi. Shuning uchun ta’lim jarayonining samarali bo‘lishi, uni tabaqalashtirib o‘qitishda ta’lim mazmuni va boshqa faoliyat modellari hisobga olinishi, ularni talabalar kundalik hayot faoliyatida egallab borishi ta’minlanishi zarur. Ayni vaqtda tabaqalashtirib o‘qitish talaba shaxsini rivojlantirish va uni ijtimoiy hayotga moslashtirishda samarali ahamiyat kasb etadi. Tabaqalashtirib o‘qitishda moslashuvchanlik tamoyilining o‘ziga xosligi talaba shaxsining dinamik o‘zgaruvchan holati – bu yangi muhit normalari, qadriyatlari va munosabatlari, yangi hayot sharoitlari, yangi ijtimoiy aloqalar, o‘zaro ta’sirlar va ijtimoiy rollarni qabul qilishni qulaylashtiradi. Moslashtirish tamoyili talabaning ichki pozitsiyasini o‘rganishga yo‘naltirilganligini, uning o‘qish joyiga bo‘lgan hissiy ijobiy munosabatini, “yaxshi talaba” modeliga mos kelishni xohlaydigan motivatsiya berishni nazarda tutadi. Chunki tabaqalashtirib o‘qitishda moslashtirish tamoyilidan foydalanmaslik talabaning pozitsiyasini aks ettiruvchi bolaning eng muhim ehtiyojlari qondirilmagan hollarda, u doimiy hissiy tanglikni boshdan kechirishi mumkin, bu o‘qishda doimiy muvaffaqiyatsizlikni kutish, o‘qituvchilar va do‘stlarining o‘ziga nisbatan yomon munosabati o‘qishni istamaslik kabi salbiy emotsiyalarni keltirib chiqaradi.
Interaktivlik tamoyili
Interaktivlik (inglizcha interaction - "o'zaro ta'sir" ) - ob'ektlar yoki sub'ektlar o'rtasidagi o'zaro ta'sirning tabiati va darajasini ochib beruvchi tushuncha.
Quyidagi sohalarda qoʻllaniladi: axborot nazariyasi, informatika va dasturlash, telekommunikatsiya tizimlari, sotsiologiya, dizayn, xususan, oʻzaro taʼsirlarni loyihalash va boshqalar.
Interaktivlik - tizimni tashkil qilish printsipi bo'lib, unda maqsadga ushbu tizim elementlarining axborot almashinuvi orqali erishiladi.
Interaktivlik elementlari o'zaro ta'sir qiluvchi tizimning barcha elementlari bo'lib, ular orqali odam (foydalanuvchi) boshqa tizim bilan o'zaro ta'sir qiladi.
Interaktivlik axborot-kommunikatsiya tizimining foydalanuvchi harakatlariga faol va adekvat javob berish qobiliyatidir. Bu xususiyat tizimning "aqlli", ya'ni qandaydir tafakkurga ega ekanligining belgisi hisoblanadi.
Shu ma'noda, efir vaqtida istalgan teledasturga qo'ng'iroq qilish yoki SMS yuborish imkoniyati bu hali interaktivlik degani emas. Garchi tomoshabinlar yoki foydalanuvchilardan olingan barcha ma’lumotlar ma’lum bir tarzda qayta ishlansa, joriy vaqtda efirga uzatilsa va uning asosida aniq yechimlar ishlab chiqilsa, bu tizimni interaktiv deb atash mumkin.
“Interfaol talim texnologiyalari” mohiyatiga ko‘ra suhbatning “o‘quvchi –
axborot- kommunikatsion texnologiyalar” shaklida tashkil etilishi o‘quvchilar tomonidan mustaqil ravishda yoki o‘qituvchi rahbarligida axborot texnologiyalari yordamida bilim, ko‘nikma, malakalarning o‘zlashtirilishini anglatadi. Mehnat talimi o‘qituvchisi interfaol ta’lim yordamida o‘quvchilarning qobiliyatlarini rivojlantirish, mustaqillik, mashg‘ulot loyihalarini to‘g‘ri tuza olishi, o‘z-o‘zini nazorat, o‘z- o‘zini boshqarish, samarali suhbat olib borish, tengdoshlari bilan ishlash, ularning fikrlarini tinglash va tushunish, mustaqil, ijodiy, tanqidiy fikrlash, muqobil takliflarni ilgari surish, fikr-mulohazalarini erkin bayon qilish, o‘z nuqtai nazarlarini himoya qilish, muammoning yechimini topishga intilish, murakkab vaziyatlardan chiqa olish kabi sifatlarni shakllantirishga muvaffaq bo‘ladi. Eng muhimi, interfaol talim texnologiyalarini qo‘llash orqali mehnat talimi o‘qituvchisi o‘quvchilarning aniq ta’limiy maqsadga erishish yo‘lida o‘zaro hamkorlikka asoslangan harakatlarini tashkil etish, yo‘naltirish, boshqarish, nazorat va tahlil qilish orqali xolis baholash imkoniyatini qo‘lga kiritadi. Mehnat talimi jarayonining interfaol talim texnologiyalariga asoslanishi bir qarashda nihoyatda oddiy, sodda, hatto “bolalar o‘yini” kabi taassurot uyg‘otadi. Biroq, bunda o‘qituvchining ma’lum darajada quyidagi omillarga ega bo‘lishi talab qilinadi.
Nazorat savollari:
1. Raqamli didaktikani izohlang.
2. Ta’limda raqamli ta’lim jarayonining ustuvor didaktik tamoyillari haqida so’zlab bering.
3. Shaxsga yo’naltirilganlik tamoyilini izohlang.
4. Adaptivlik tamoyilini izohlang.
Do'stlaringiz bilan baham: |
