4 bob. O‘ta cho‘kuvchan gruntlarda poydevor loyihalash 14. Umumiy ma’lumotlar

Inshoot qurilmalariga bog’liq tadbirlar. Zaminning kutilmagan hollarda namlanishi oqibatida yuz beruvchi o‘ta cho‘kishdan himoyalash maqsadida inshoot qurilmalarlarda ham maxsus tadbirlar belgilanadi. Masalan, murakkab shakldagi binolarni cho‘kishga qarshi choklar yordamida oddiy shakldagi bo‘laklarga bo‘lish; yuk ko‘taruvchi devorlar orasiga temir o‘zaklar o‘rnatish; poydevor tag yuzasini kengaytirish va h. k.
Mustahkam va bikr qurilmali inshootlar (suv ko‘taruvchi minoralar, temir beton mo‘rilar, temir erituvchi yoqilg‘i xonalar va b.) odatda, notekis cho‘kishlarni kam sezadi. Shuning uchun ulardan foydalanishda ma’lum darajada cho‘kishga yo‘l qo‘yish mumkin.
Aksincha, notekis cho‘kishga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan inshootlarda (oshiq-moshiqsiz, yoki qo‘sh oshiq-moshiqli gumbazlar; yahlit yupqa to‘sinlar; bikr ulangan yopqichlar, bikr sinchli va yirik qurilmalardan tashkil topgan binolar va h.) cho‘kishga qarshi maxsus tekshiruv o’tkazilishi shart. Arap ularning cho‘kishi oqibatida yuz beruvchi qo‘shimcha zo‘riqishlarning miqdori me’yoridan ortib ketsa, qurilmalarni bunday holatra chidamlirog‘i bilan almashtirish lozim.
Yahlit qurilmalardan barpo etiluvchi ko‘p qavatli binolarni cho‘kishga oid choklar yordamida alohida bo‘laklarga bo‘linadi.
Cho‘kishga oid choklarning o‘lchamlari o‘ta cho‘kuvchan gruntni turiga bog‘liq. Masalan, I - turdagi gruntlarda choklararo masofa 42 metr, II – turdagida 30 metr va boshqa holatlarda esa 72 metr qabul qilingan.
Ko‘tarma moslamali sanoat binolari qurilishida ularning balandligi bo‘ylab ehtiyot qism qoldiriladi. Moslama to‘sinlari erkin holda o‘rnatiladi, ularni payvandlash mumkin emas.