4-amaliy mashg’ulot

Simmetrik kriptotizimlarda shifrlash va shifrni ochish uchun bitta va aynan shu kalitdan foydalaniladi.

Ochiq kalitli kriptotizimlarda bir-biriga matematik usullar bilan bog’langan ochiq va yopiq kalitlardan foydalaniladi. Axborot ochiq kalit yordamida shifrlanadi, ochiq kalit barchaga oshkor qilingan bo’ladi, shifrni ochish esa faqat yopiq kalit yordamida amalga oshiriladi, yopiq kalit faqat qabul qiluvchigagina ma’lum.
Sehrli kvadrat usulida shifrlash

Sehrli kvadrat — natural sonlardan iborat kvadrat. Natural sonlar p ta qator va p ta ustunga boʻlingan va hosil bulgan p2 kataklarga maxsus usulda yoziladi. Bunda har bir qator, har bir ustun va ikki bosh diagonaldagi sonlar yigʻindilari bir xil songa teng , yaʼni bu yigʻindi j p(p + 1) dan iborat va p soni Sehrli kvadratning tartibi deyiladi. p=3 dan boshlab har qanday p uchun Sehrli kvadrat qurish mumkin. Bu kvadratlar mil. av. 2200 yilcha ilgari paydo boʻlib, arablar bu kvadratlarni sehrli yoki moʻʼjizali deb atashgan. Sehrli kvadrat, asosan, qiziqarli matematikada qoʻllaniladi

Sehrli kvadrat deb, katakchalariga 1 dan boshlab sonlar yozilgan, undagi har bir ustun, satr va diagonal bo’yicha sonlar yig’indisi bitga songa teng bo’lgan kvadrat shaklidagi jadvalga aytiladi.

Sehrli kvadratga sonlar tartibi bo’yicha belgilar kiritiladi va bu belgilar satrlar bo’yicha o’qilganda matn hosil bo’ladi.

.