4-Амалий машғулот Электроника ва автоматика сохасида қўлланиладиган ўлчаш техникасининг метрологик тавсифлари

Ишончлилиги (чидамлилиги)
– ўлчаш воситасининг маълум 
ўлчаш шароитида, белгиланган вақт мобайнида ўз метрологик 
хусусиятларини (кўрсаткичларини) сақлашидир. Бу кўрсаткичларни 
чегарадан чиқиб кетиши асбобни лаёқатлиги пасайиб кетганлигидан 
далолат беради. Ўлчаш асбобининг ишончлилиги, одатда, 
0 
A'
0 
A''
0 
max 


---

бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги билан баҳоланади ва тахминан 
қуйидагича топилади. 

 = n / n 
ум 
, 
бу ерда 
n-
ишончлиликка синалган асбоблар сони; 
n
ум
 
- умумий (кўп серияли) ишлаб чиқарилган асбоблар сони. 
Аксарият ўлчашларда бирор сигнални бошқа турга ўзгартириш 
лозим бўлади. Ушбу вазифани одатда ўлчаш ўзгарткичлари бажаради. 
Ўлчаш ўзгарткичи
деб ўлчаш маълумоти сигналини ишлаб 
чиқиш, узатиш, кейинчалик ўзгартириш, ишлов бериш ва ёки сақлашга 
мўлжалланган, лекин кузатувчининг кўриши учун мосланмаган ўлчаш 
воситасига айтилади. 
Ўлчаш ўзгарткичларининг турлари жуда кўп. Одатда ўлчаш 
занжирида биринчи бўлган, яъни ўлчанаётган катталик сигналини 
қабул қиладиган ўлчаш ўзгарткичига бирламчи ўлчаш ўзгарткичи 
дейилади. Ундан кейинги жойлашган ўлчаш ўзгарткичларига эса 
оралиқ ўзгарткичлар номи берилган. 
Ўлчаш ўзгарткичларининг кенг тарқалган турларига 
масштабли
ва 
параметрик
ўлчаш ўзгарткичлари киради. 
Масштабли ўлчаш ўзгарткичлари ўлчаш сигналини шу турдаги, 
фақат бошқа қийматдаги сигналга масштабли (аниқ) тарзда 
айлантириб беради. Масалан, электр токининг масштабли ўлчаш 
ўзгарткичларига шунтлар, кучланишникига эса бўлувчилар (делитель) 
номи берилган. 
Параметрик ўлчаш ўзгарткичларида киришдаги сигнал турлича 
(механик силжиш ёки кўчиш, босим, оғирлик кабилар) бўлиб, 
чиқишдагиси эса фақат электр сигнали (электр қаршилиги, электр 
сиғими каби) бўлади. 
Параметрик 
ўлчаш ўзгарткичлари резисторли, сиғимли, 
тензометрик, индуктив гуруҳларига бўлинади.