4-Амалий машғулот Электроника ва автоматика сохасида қўлланиладиган ўлчаш техникасининг метрологик тавсифлари

биринчиси
- янги, прогрессив ютуқларни тез ва 
кенг кўламда ишлаб чиқишга тадбиқ этиш ва халқ хўжалигида қўллаш. Бу 
муаммони ечиш учун асбобсозликдаги режалаш ва бошқариш принципларини 
тубдан қайта қуриш керак. 
Иккинчи
муаммо-ўлчаш асбобларининг сифатини 

---

кескин ошириш. Бу масалани ечиш учун фақат асбобсозларнинг ҳаракатларини
ўзи камлик қилади. Статик асбоб ускуналарнинг аниқлиги ва ишончлилигини 
ошириш, юқори сифатли материаллар ишлаб чиқаришни кенгайтириш, электрон 
техникаси маҳсулотларининг тавсифларини яхшилаш ва ишончлилигини 
ошириш лозим.
Кўриниб турибдики, бу масалаларни ечиш учун ўз навбатида ўлчаш-
назорат техникасини мукаммаллаштириш зарурдир. Бу жараённинг диалектик 
бирлиги илмий-техник тараққиёт муаммоларига ҳамма талабларни чуқур 
таҳлил қилиш асосида атрофлича ёндошиш лозимлигини таъкидлайди. Шубҳа 
йўқки, бу муаммолар ечилиб, улар ортидан янгилари, янада мураккаблироқлари 
кун тартибига қўйилади. Илмий-техник тафаккурнинг олдинги қаторларида 
доимо олға қараб ҳаракат қилиш - ўлчашлар техникаси ва фанининг асосий 
шиоридир. 
Ўлчаш техникасининг метрологик тавсифларини ўрганиш 
Ҳар қандай ўлчаш асбобини танлашда энг аввало унинг метрологик 
тавсифларига эътибор беришимиз лозим бўлади. Ўлчаш асбобларининг асосий 
метрологик тавсифларига унинг катталикдан келган сигнални узгартириш 
функцияси, сезгирлиги, улчаш хатолиги, ўлчаш диапазони, сезгирлик остонаси, 
хусусий энергия сарфи ва ишончлилиги киради. 
Ўзгартириш функцияси
- буни аналогли ўлчаш асбобларида 
шкала тенгламасидан ҳам билишимиз мумкин. Танланаётган асбобда 
ўзгартириш функцияси чизиқли бўлиши қайдномаларни олишни 
осонлаштиради, субъектив хатоликларни эса камайтиради. 
Сезгирлиги.
Умуман сезгирлик - бу ўлчаш воситасининг ташқи 
сигналга нисбатан таъсирчанлиги, сезувчанлигидир. Умумий ҳолда 
сезгирлик ўлчаш воситасининг чиқиш сигнали орттирмасини, кириш 
сигнали орттирмасига нисбатидан аниқланади: 
;
X
/
Y
X
/
Y
Lim
S
0
X








Бевосита кўрсатувчи асбоблар учун сезгирлик асбоб қўзғалувчан 
қисмининг оғиш бурчагини ўлчанадиган катталик бўйича биринчи 
ҳосиласи бўлиб, қуйидагича ифодаланади: 
S = d

/dx, 
бу ерда 
d

- асбоб қўзғалувчан қисмининг оғиш бурчаги.