4-2-мавзу. Таълим соҳаси менежерининг инсоншунослик бўйича маълумоти (4 соат) 2-маъруза машғулоти

I BOB YUZASIDAN XULOSA:

Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, olamning lisoniy manzarasi qo‘llanish doirasiga ko‘ra universal yoki individual bo‘lishi mumkin. Mazkur tushunchalarning har ikkisi ham nisbiy xarakter kasb etadi. Turli hududda yashab, ish faoliyatini bir soha doirasida olib borayotgan hamkasblarning kasb-kori nuqtai nazaridan bildirgan fikrlari asosini yagona lisoniy manzara tashkil etishi mumkin. Ammo, bu holni har bir holat uchun mos, deb bo‘lmaydi. Bir mahallada istiqomat qilib, turli ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy jarayonda faoliyat yuritayotgan insonlar lisoniy manzarasi keskin farq qiladi. Hatto, urf-odatlar yakdilligida ham ularning qarashlari bir-birini takrorlamaydi. Xuddi shuningdek, aynan bir holat insonlar ongida turli xil baholanishi tabiiy. Bu lisoniy manzaraning muayyan darajada universallashuviga olib keladi. Shunday ekan, olamning lisoniy manzarasi kishi intellectual, kasbiy, hayotiy, mahalliy, diniy qarashlari yig’indisi bo‘lgan dunyoqarashining nutqda namoyan bo‘lishidir. Xullas, nemis va o‘zbek tillarida maqollarning amaliy va nazariy tomonlari o‘rganib chiqilgan. Maqollarning til birliklariga, madaniyat va folklorlik xususiyatlariga ko‘proq to‘xtab o‘tilgan. Ammo o‘zbek va nemis maqollarining lingvomadaniy tomonlari bo‘yicha deyarli ko‘p ishlar amalga oshirilmagan.
II BOB. NEMIS VA O‘ZBEK MAQOLLARNING LISONIY-MADANIY TAHLILI.
17-asrdan beri ma’lum. Tilshunoslikda tilga ta’rif berish masalasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda. Ba‘zi olimlarning izlanishlari orqali ularni frazeologiya tarkibiga kiritgan bo‘lsalar, ayrimlari aksincha, maqol va iboralar frazeologik birliklardan ajralib turishini isbotlaganlar. O‘zbek va nemis maqollarini semantik tahlil qilish ularni quyidagi tematik guruhlarga birlashtirishga imkon berdi: “Oilaviy munosabatlar”, “Ota-onalar va bolalar”, “Do‘stlik”, “Mehmondo‘stlik” va ‘‘Mehnat’’. Turli xil maqollarda o‘xshash va har xil maqollarni aniqlash Ikkinchi bobda keltirilgan barqaror aylanmalarning majoziy va motivatsion asoslarini tahlil qilish, tarkibiy qismlarni tahlil qilish natijasida tillar mumkin tadqiqotimiz. Eng yorqin ifoda vositalari - maqol va matallar og‘zaki ijodning janrlari sifatida eng avvalo olimlar e’tiborini tortdi. Ularning qo‘lda yozilgan to'plamlari 17-asrdan beri ma’lum.Maksimovning ‘‘Qanotli so‘zlar’’i kengroq xarakterga ega, chunki u turli xalq maqollari va maqollar bo'lmagan iboralarni o'z ichiga oladi. Paremiyalar kundalik hayotda yozma til bo‘lmaganda paydo bo‘lgan. Ular davlat va shaxsiy hayotning barcha sohalarini qamrab olgan. Ularning qisqa shakli yordam berdi yodlash. Hayotni aks ettiruvchi maqollar muhim fikrni ta’kidlaydi va mustahkamlaydi nutq. Vaqt o‘tishi bilan maqol va matallar og‘zaki nutqning alohida janrlari sifatida ajralib turadi. Maqol va matallarni chegaralash masalasiga oid mavjud adabiyotlarda matal va matallarni chegaralash mezonlari haqida yagona fikr mavjud emas