4-2 ions in natural waters by titration of lead salts in the presence of dithizone

Sulfat kislotasi va uning xossalari
Xossalari. Suvsiz H₂SO₄ rangsiz moysimon suyuqlik, 10.3 C da kristallar hosil qiladi. Konsentrlangan kislota tarkibida 98 % kislota bor. Bu kislota o’z tarkibiga suvni shiddat bilan tortadi, shuning uchun u qurutuvchisifatida keng foydalaniladi.
Olinishi. Sulfat kislota ikki xil usulda olinadi. Sulfat kislota olishda asosiy xomashyo pirit – FeS, metal sulfidlari, oltingugurt hisoblanadi. Bu moddalarning yonishi natijasida SO₂ hosil bo’ladi. Agar SO₂ ni SO₃ ga aylantirishda azot oksidlari – NO₂ ishlatilsa, sulfat kislota olishning bu usuli “nitroza” usuli deyiladi:
SO₂ + NO₂ + H₂O = H₂SO₄ + NO
Hosil bo’lgan oksidning kislorod bilan ta’siridan yana NO₂ hosil bo’ladi. SO₃ sulfat kislota eritmasiga yuttirilib, dastlab oleum –
H₂SO₄∙ SO₃, keyin kerakli konsentratsiyali sulfat kislota olinadi. Odatda nitroza usulida olingan sulfat kislota konsentratsiyasi 80 % gacha bo’lib asosan mineral o’g’itlar olish uchun sarflanadi.
Hozirgi paytda ko’proq “kontakt” usuli ishlatiladi. Bu usul katalizator sifatida V₂O₅ yoki Pt qo’llaniladi.
Bu sulda reaksion aralashmadan fosfor, mishyak aralashmalari va boshqa katalizatorni zaxarlaydigan moddalardan tozalash shart hisoblanadi. Aralashmada kislorod miqdorining oshirilishi va jarayonni 450 C da olib borish orqali reaksiya unumi 95 – 97 % ga yetkaziladi. Bu usulda ham hosil bo’lgan SO₃ oleum – H₂SO₄∙ SO₃ ga yuttiriladi.
Xossalari. Konsentrlangan sulfat kislota juda kuchli oksidlovchidir. U ko’p qaytaruvchilarni oson oksidlaydi. Ayniqsa metallmaslarni yuqori oksidlarigacha, yoki kislotalarigacha oksidlaydi:
C + 2H₂SO₄ = 2SO₂ + CO₂ + 2H₂O
S + 2H₂SO₄ = 3SO₂ + 2H₂O
2P + 5H₂SO₄ = 2H₃PO₄ + 5SO₂ + 2H₂O
2B + 3H₂SO₄ = 2H₃BO₃ + 3SO₂
Sulfat kislotaning metallar bilan ta’siridan har xil mahsulotlar hosil bo’ladi. Suyultirilgan sulfat kislota aktiv metallar – Zn, Mg, Fe, Al bilan vodorod gazini hosil qiladi:
Zn + H₂SO₄ = ZnSO₄ + H₂
Konsentrlangan sulfat kislota (98 % va undan yuqori), Fe, Cr, Al, Au va Pt bilan ta’sirlashmaydi. Aktivligi kambo’lgan metallar – Cu, Hg, Ag bilan ta’sirlashganda SO₂ hosil bo’ladi:
Cu + 2H₂SO₄ = CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O
Konsentrlangan sulfat kislotaning aktiv metallar – Mg, Zn,Ca bilan ta’siridan qaytarilish mahsulotlari SO₂, C va H₂S hosil bo’lishi mumkin:
Mg + 2H₂SO₄ = MgSO₄ + SO₂ + H₂O
3Mg + 2H₂SO₄ = 3MgSO₄+ S + H₂O
4Mg + 2H₂SO₄ = 4MgSO₄+ H₂S + H₂O
Sulfat kislota ikki xil tuzlar: o’rta va nordon tuzlarni hosil qiladi.
(K₁ = 1∙10³; K₂ = 1.2∙10^-2 ). Sulfat kislotaning erimaydigan tuizlariga BaSO₄, Pb SO₄, Sr SO₄ kiradi. CaSO₄ yomon eriydigan tuzlardan hisoblanadi.
Sulfat kislota kimyoviy sanoatning turli mahsulotlarini olishda juda kerak. Undan foydalangan holda boshqa kislotalar – HNO₃. H₃PO_4, CH₃COOH va boshqalar, tuzlar, o’g’itlar, bo’yoqlar olinadi.
Sulfat kislotaning eng muhim tuizlari. Natriy sulfat – Na₂SO₄. Suvdagi eritmalardan Na₂SO₄∙10H₂O hosil qilib kristallanadi. Shunday tuz Glauber tuzi deyiladi. Shisha tayyorlashda, soda olishda ishlatiladi. Tibbiyotda surgi sifatida tavsiya etilgan.
Magniy sulfat - MgSO₄. Dengiz suvida uchraydi, qon bosimini tushiruvchi modda sifatida tibbiyotda ishlatiladi.
Kalsiy sulfat - CaSO₄. Tabiatda ko’p miqdorda CaSO₄∙2H₂O – gips holatida uchraydi. 150 - 170 C da qizdirilganda 1.5 molekula suvini yo’qotib, alebastr - CaSO₄∙0.5H₂O hosil qiladi. Suv bilan qorilganda tezda yana CaSO₄∙2H₂O hosil qilib qotadi. Ana shu xossasidan foydalanib qurilishda quymabuyumlar tayyorlanadi. Jarrohlikda undan singan joylarni ushlab turish uchun doka bilan birga bog’lab qo’yiladi.
Mis kuporosi - CuSO₄∙5H₂O. Ko’k kristall modda, suvda eriydi. Mis va uning birikmalarini olishda, mineral bo’yoqlar tayyorlashda ishlatiladi. Qishloq xo’jaligida o’simliklarni zamburug’li kasalliklardan himoyalashda keng qo’llaniladi.
Bariy sulfat - BaSO₄, amalda suvda erimaydigan modda. Rentgen – kontras modda sifatida ishlatiladi.
Kvaslar. Sulfat kislotaning qo’sh tuzlari hisoblanadi, masalan, kaliy alyuminiyli achchiqtosh – K₂SO₄ ∙Al₂(SO₄)₃∙12H₂O yoki qisqartirilgan holatda KAl(SO₄)₂∙12H₂O. Bu tuz tibbiyotda qon to’xtatuvchimodda sifatida tavsiya etilgan.