3–мавзу: фалсафий тафаккур тарақҚиёт босқичлари: Ғарб фалсафаси режа

 «Герменевтика»
атамаси шарҳлаш, талқин қилиш ва тушунтириш санъати 
сифатида қадимги дунѐ маданиятига бориб тақалади. Қадимги Юнон афсонасида 
худолардан хабар келтирувчи Гермес, кишиларга худоларнинг буйруқларини тушунтириб 
берар ва одамларнинг хоҳиш, иродалари ва илтижоларини Олимпга етқазар эди. 
герменевтикани назария сифатида шакллантириш 
Ф.Шлейермахер
(1768-1834) ва 
В.Дильтей
(1833-1911) асарларида ўз якунини топди. 
Шлейермахер
герменевтикани умумий тушуниш назарияси сифатида талқин 
қилди. Унинг нуқтаи назарича, у ѐки бу матнни тушуниш учун матн муаллифи яшаган 
даврга хаѐлан ўтиш зарур (ушбу бажариладиган иш тартиби герменевтикада «жойини 
ўзгартириш» номини олди). Бунда ўз замонининг тушунча ва тасаввурларидан қутулиш 
зарур бўлиб, матн муаллифи даври тушунчаларига мувофиқ келадиган тушунчалар билан 
фикрлаш унинг дунѐси ва ғоясига кириш унинг фикр тарзини гавдалантирмоқ лозим. 
Шлейермахер учун асосий нарса матн эмас, балки унда яширин ифодаланган 
муаллифнинг ижодий ўзига хослиги эди. 
Дильтей
герменевтикада ижтимоий фанларнинг услубий асосини кўрди. Ҳаѐт 
фалсафасининг вакили сифатида у тарихий ҳодисаларни табиий жараѐнлардан фарқли 
ўлароқ, «тирик ва жонли» гавдалантириш лозим деб ҳисоблади. Шундай қурол, ушбу 
воқеаларни «бошдан кечириш» га асосланган «изоҳлаш» эди. 
Герменевтиканинг марказий тушунчаларидан бири герменевтик доира тушунчаси 
бўлиб, унинг моҳияти шунга олиб келади: қисмни тушуниш бутунни тушунишсиз мумкин 
бўлмайди ва аксинча. Масалан, сўзни тушуниш ушбу сўз таркибига кирган гапни 
тушунишсиз мумкин бўлмайди; ўз навбатида гапни тушуниш унинг таркибига кирувчи 
сўзларни тушунишни тақозо этади. Шлейермахер ва Дильтейни анъанавий герменевтика 
деб аталувчи оқимнинг вакилларига мансуб ҳисоблашади. 
ХХ асрдаги фалсафий герменевтиканинг энг йирик вакили ва асосчиси