3D modellashtirish va raqamli animatsiya

Yorqin dog‘ chеgarasi 
(Hostpot/Beam) 
Manbaning tashqi 
chegarasi (Falloff/Field) 
Manba (Spot) 
Manba o‘qi 
Nishon (Target) 

---

266 
Shadows (Soyalar) qism menyusida soyalarni yoqish/o‘chirish 
(On parametri ro‘parasiga nazorat belgisi) belgilanadi, shuningdek, 
tashlab yuboriladigan soyalar ko‘rinishini tanlash amalga oshiriladi.
3D Studio Max dasturida soyalarning besh xil ko‘rinishi 
mavjud: 
– Area Shadows (Hajmiy soya) – ba’zi sohada yotuvchi 
(to‘g‘ri burchak, dumalok va b.) bir me’yorda taqsimlangan 
manbalar guruhidagi bitta manbani almashtirish hisobiga obyektdan 
tushadigan soyani hisoblash amalga oshiriladi. Area Shadows 
bo‘lmasida kerakli soha tanlanadi, shuningdek, chiqarib 
tanlanadigan soyaning sifati va so‘nishi ko‘rsatiladi;
– Shadow map (Soyalar xaritasi) – vizuallashtirish jarayonida 
sahnaga qoplanadigan rastr tasvirlar yaratiladi. Shadow Map Params 
(Soyalar xaritasi parametri) bo‘lmasida soyalar xaritasining 
o‘lchami (Size) beriladi;
– Ray Traced shadows (nurlarning yo‘nalishini belgilash orqali 
yaratiladigan soyalar) – alohida yorug‘lik nurlarini sahna 
obyektlarida akslanishi va shaffof muhitda sinishini hisobga olib 
yorug‘lik manbasidan kamera obyektivigacha o‘tishi nazarda tutadi;
– Adv. Ray Traced (kuchaytirilgan yo‘nalishlarni belgilash 
orqali yaratiladigan soyalar) – Ray Traced shadows ga nisbatan 
muharrirlash uchun ko‘prok parametrlarga ega; 
– Mental ray Shadow map – soyaning ushbu turi mental ray 
vizualizatoridan foydalanishda yaratiladi. 
General Parameters bo‘lmasining qo‘yi qismida Exclude 
tugmasi joylashgan, bu tugma yorug‘lik manbasidagi obyektlar va 
soyalarni kiritish/chiqarish imkonini beruvchi parametrlar oynasini 
ochadi (5.90-rasm).
Oynaning chapgi qismida sahnadagi barcha obyektlar, o‘ng 
qismida 
kiritiluvchi/chiqariluvchi 
obyektlar 
(chap 
qismda 
joylashgan obyektlarni oynaning o‘ng qismiga olib o‘tish uchun, 
dastlab keraklilari tanlab olinadi va ikkita strelkali tugma bosiladi) 
joylashadi. Exclude (Chiqarish) parametri tanlangan obyektlarni 
yoritmaydi, Include (Kiritish) parametri faqatgina tanlangan 
obyektlarni yoritadi. Illumination (illyuminasiya (charog‘bonlik)) 
parametri faqat tanlangan obyektlarni yoritishni kiritilishi/chiqari-
lishini bildiradi; Shadow Casting – faqat chiqarib tashlanadigan 

---

267 
soyalarni kiritish/chiqarish; Both (ikkalasi) – ikkala parametrlarni 
kiritish/chiqarish. 
5.90-rasm. Chapda: Exclude/Include oynasi parametrlari; O‘ngda: 
yorug‘lik manbasidan sahnadagi ikkita obyektni chiqarish natijasi. 
2. Intensity/Color/Attenuation (Intensivlik/Yorug‘lik/So‘nish) 
bo‘lmasi quyidagi parametrlarga ega: Multiplier (Ko‘payish) 
yorug‘lik intensivligi va rangini belgilaydi; Decay (Susayish) – 
yorug‘likni asta-sekin so‘nishi Start (so‘nish boshlanishini belgilash 
tekisligi) parametriga bog‘liq.
5.91-rasm. Chapda: Attenuation (So‘nish) parametri diapazoni;
O‘ngda: Yorug‘likni so‘nishidan foydalanish natijasi.