3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

харидорлар хатти-ҳаракатининг моделини
кўриб 
чиқамиз: 
Кузатилади Кузатилмайди Кузатилади 
Таъсир этувчилар 
Харидорлар 
онгининг «Қора яшиги» 
Харидорнинг 
жавобреакцияси 
Маркети
нгомиллар
и 
Бошқа 
омиллар 
Харидорнин
г тавсифлари 
Харид ҳақида 
қарор 
қабул 
қилиш жараёни 
Товарни танлаш 
Маркани танлаш 
Харид жойини танлаш 
Харид вақтини танлаш 
Харид 
объектини 
танлаш 
Товар 
Нарх 
Товар 
ҳаракати 
Силжитиш 
Иқтисодий 
Илмий 
техник 
Сиёсий 
Маданий 
6.3-чизма. Харидорлар хатти-ҳаракатининг модели.
48
 
Ушбу модел учта блокдан иборат. Улардан иккитасини кузатиш мумкин, 
биттасини эса бевосита кузатиш мумкин эмас. Айнан шунинг учун харидорлар 
онгининг «қора яшиги» ҳозирча кам ўрганилган, чунки унда бевосита эмас, балки 
билвосита тавсифлар ўрганилади. 
Маълумки, турли сабабларга кўра харидорлар бозорда ўзларини ҳар хил 
тутадилар. Уларнинг хатти-ҳаракати турли омилларга боғлиқ: ижтимоий, иқтисодий, 
табиий-иқлимий, демографик, эстетик, психологик. Ушбу омилларнинг таъсири 
харидорларни энг умумий тавсифлар бўйича гуруҳлаш асосида ўрганилади (жинси, 
ёши, малакаси, ижтимоий аҳволи, яшаш жойи ва ҳоказо). Маркетинг тактикаси фирма 
харидорларнинг қайси гуруҳлари билан ишлашига қараб белгиланади. 
«Қора яшик»нинг иккинчи қисми — харид ҳақидаги қарорни қабул қилиш 
жараёни — бешта босқични ўз ичига олади (6.4-чизма). 
Муаммон
и англаш 
Ахборот
ниизлаш 
Вариантлар
нибаҳолаш 
Харидтўғрисид
агиқарор 
Харидгажавобреакция
си 
48
Philip Kotler, Kevin Lane Keller. Marketing management. 12 th edition. 2010 by Pearson Education, Inc.p. 170. 

---