3-Topshiriq Quydagi savollarga javob yozing

N.A.Solnsevning bir qator ilmiy mulohazalari e‘lon qilinishi ladshaftshunoslikning keyingi taraqqiyotiga qo‘shilgan katta hissa bo‘ldi. Shunki bu vaqtga kelib tabiiy geografik kompleks landshaftning tabiiy komponentlari o‘zaro bog‘liq va aloqador bo‘lgan bir butunni tashkil qilishi, uning turlisha taksonomik qiymatga ega ekanligi haqidagi fikrlar aytilgan bo‘lsa ham, qaysi qiymatdagi tabiiy geografik komplekslarni landshaft deb atash mumkin, bu ladnshaft boshqa landshaftlar bilan qanday nisbatda bo‘ladi, landshaftni belgilab beruvchi asosiy xususiyatlari qaysilar, ular qanday hosil bo‘ladi va qanday rivojlanadi degan savollarga hali javob berilmgan edi. N.A.Solnsevning ilmiy maqolalari ana shu masalalarni yoritib berishga qaratilgan edi. U o‘zining «Tabiiy geografik landshaftlar morfologiyasi haqida»(1949) nomli maqolasida landshaft tushunchasiga yanada to‘laroq ta‘rif berishga harakat qilib «tabiiy geografik landshaft deganda shunday bir genetik hudud tushuniladiki, unda hududning geologik tuzilishi, rel‘ef shakllari, yer usti va yer osti suvlari, mikro iqlimi, tuproq xillari, fito va zoosenozlarning o‘zaro bog‘liq bo‘lgan yig‘indisining qonuniy va tipik qaytalanishi kuzatiladi» deb yozadi.

5. Fatsiyalar rel‘efning ma‘lum bir elementida: tepalik, jar, vodiy yonbag‘irlari, tog‘ etagi, tepasi, tekislik va hakozolarda joylashadi. Rel‘efning bunday elementlari eroziya ba‘zisiga nisbatan balandligi, qiyaligi, ekspozisiyasi, mikrorel‘ef shakllariga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Rel‘efning kichik shakllari - tepa, jar, do‘ng tepa yuzasidagi shamollarning yo‘nalishi hamda tezligiga ta‘sir ko‘rsatadi. Bu narsa joyning yog‘in taqsimotida, harorat sharoitida aks etadi. Balandliklarning shamolga ro‘para tomonida kam, teskari tomonida esa ko‘proq to‘planadi. Yog‘inlar ham turlisha tushadi.

6. A.L.Berushashvili ham tabiiy geografik komplekslarning yuqori chegarasi ob-havo sharoitiga, turli komponentlarning holatiga bog‘liq holda tez-tez o‘zgarib turishini inobatga olib, bu chegarani aniqlash qiyin ekanligini ta‘kidlaydi. Uning fikrisha biogeosenozlarning yuqori chegarasini eng baland o‘simliklarning uchlaridan o‘tkazish kerak. Fatsiyaning yuqori chegarasini aniqlab olish uchun yilning turli fasllarida maxsus gradient kuzatishlari olib borish zarur va qashon bu chegara eng yuqoridan o‘tsa, o‘sha chegarani fatsiyaning chegarasi deb hisoblash mumkin. Tabiiy geografik komplekslarning pastki chegaralari haqida ham qat‘iy bir xulosaga kelinmagan. A.G.Isashenkoning (1991) yozishicha, landshaft zonalarining pastki chegarasi, bir vaqtlar A.A.Grigorev aytganidek yer sathidan 15-20 m pastdan o‘tishi lozim. Landshaftlarning pastki chegarasi esa zonaning chegarasidan past bo‘lmasligi lozim. Landshaftning pastki chegarasi komponentlarning o‘zaro ta‘siri, quyosh energiyasining o‘zgarishi, namlikning aylanishi, organizmlarning geokimyoviy faoliyati kabi jarayonlarning izlari sezilib turadigan qatlamning pastidan o‘tishi, ya‘ni yer sathidan bir necha metr shuqurdan o‘tishi kerak.