3. Музокаралар олиб бориш услублари. Музокараларга тайёргарлик кўриш ва уларни ўтказиш. Музокаралар якуни бўйича хулоса қилиш

1-KAZUS

Yurtdoshlari nazarida Donald Tramp eng qattiqqoʻl monstrlar – pozitsiya jihatidan (yoshi, tajribasi, lavozimi) kuchliroq boʻlgan opponentlari bilan ham bemalol gaplasha olish qobiliyatiga ega buyuk muzokarachi. Unda raqibini kuchli his qila olish koʻnikmasi mavjud. Tramp Las-Vegasda Xillari Klinton bilan oʻtkazilgan debatda munozara qilish koʻnikmasining oʻziga xos usulini namoyish qildi: X.Klinton xonim roppa-rosa qirq daqiqa Trampni boʻlishi mumkin boʻlgan barcha gunohlarda aybladi. Jumladan, u eʼtiborni Trampning kiberhujumlarga aloqadorligini asoslashga qaratdi. Ayblovlarda V.Putinning nomi ham bir necha marotaba takrorlandi.

Donald Tramp metodining oʻziga xosligi, noyobligi nimada koʻrindi, deng?
U qirq daqiqa barcha ayblovlarni jim turib eshitdi. Xillari xonim qandaydir sababga koʻra ayblashdan toʻxtaganda esa, nigohini unga qaratib: “Umuman olganda biz Putin bilan tashish emasmiz”, dedi. Mana shu bitta ibora X.Klintonning barcha hujumlari va asoslanmagan ayblovlarini yoʻqqa chiqardi...
Donald Trampning metodi uch qadamdan iborat edi, deyishadi.

1. 
   Matnni diqqat bilan oʻqing va Donald Tramp metodining uch qadamini aniqlang.
   
2. 
   Debatda keltirilgan argument va kontrargumentlarni koʻrsatib bering. Donald Tramp keltirgan kontrargumentatsiyani izohlang.
   
3. 
   Muzokara olib borishning yana qanday metodlarini bilasiz?
   

(4) Nima uchun ish beruvchilar mutaxassislarning muzokara olib borish koʻnikmasiga alohida eʼtibor qaratishadi?
KAZUSGA JAVOB.
3. Музокаралар олиб бориш услублари. Музокараларга тайёргарлик кўриш ва уларни ўтказиш. Музокаралар якуни бўйича хулоса қилиш.
Музокаралар олиб бориш услублари. Музокаралар, агар улар халқаро миқёсда кечаётган бўлса, томонларнинг даражаси ва менталитетини ҳам ошкор қилиб туради. Масалан, ҳозирда америкаликлар билан музокаралар қуйидаги уч омилга боғлиқ бўлиб қолмоқда: моддий, мафкуравий, тил омили.
Моддий – бу, музокараларда Америка вакилларининг бошқалардан кўра бой ва кучли бўлган мамлакат номидан гапиришидир.
Мафкуравий – биринчи омилдан келиб чиқиб, америкаликлар ўзларининг мутлоқ ҳақ эканига аминдирлар.
Тил омили – халқаро музокараларнинг аксарияти инглиз тилида олиб борилади.
Мулоқотда америкалик музокарачи норасмий алоқаларни афзал кўради, музокаралар босқичларини кузатишга мойил эмас ва демократия протоколига қатъий риоя қилишни рад этишда ўзини намоён қилади.
Америкаликлар жуда тезкор риторикага қизиқишади, улар кун тартибидаги масалаларни тезда кўриб чиқиш ва имкон қадар тезроқ келишувга эришишдан манфаатдор.
Музокараларда америкаликлар оммавий ахборот воситаларига ҳурмат ила тарбияланган ва яхши муносабатда бўлишгани учун, матбуот билан мулоқотга катта эътибор беришади.
Немислар эса музокараларда мунтазам равишда учрашиб, масалаларни олдиндан келишиб олинган кун тартибига қатъий мувофиқ равишда муҳокама қилишни афзал кўришади.
Немис музокарачисида бўйсуниш туйғуси ривожланган, режалилик, педантлик, ички контсентрация, пухталик ва музокаралар мавзусини чуқур билиш каби фазилатлари билан ажралиб туришади.
Дипломатларнинг фикрига кўра, немис вакиллари яхши ҳуқуқий асослар ва муҳокама қилинаётган муаммонинг ҳуқуқий томонларини чуқур билиш билан ажралиб турадилар.
Немислар, америкаликлардан фарқли ўлароқ, қарор қабул қилиш учун кўпроқ вақт сарф этадилар, қоида тариқасида, агар келишувлар амалга оширилишининг комплекс кафолати бўлмаса, шартнома имзоламайдилар.
Англия музокарачиси музокараларга тайёргарликка камроқ эътибор қаратмоқда. Инглизлар, шерикнинг музокаралардаги позициясига қараб, энг яхши ечим топишга ишонадилар.
Инглиз вакиллари самимийлик ва яхши ният билан, музокарада қоидалар ва айниқса, қонунларга риоя қилиш билан боғлиқ ҳар бир нарсада мутлақо бардошли.
Америкаликлар сингари, инглиз ҳам, одатда, савдолашиш стратегиясини эътироф этади, ўз манфаатларини моҳирона ва самарали ҳимоя қилади. Инглиз суҳбатдошларининг кучи тарафи мамлакатларни яхши билишларида, мавзу ва масалаларни муҳокама қилишидадир. Улар музокаралардаги вазиятни диққат билан таҳлил қилишлари ва башорат қилишлари мумкин. Музокаралар кўплаб фактик, маълумотнома ва статистик материалларни жалб қилиш билан олиб борилади.Умуман олганда, гапларни охиригача айтмасликка, ишчанликка ва мустақилликка мойилликлари бўлган инглизларга хос хусусиятлар бор. Англияликлар жуда ривожланган адолат туйғусига эга, шунинг учун музокаралар олиб боришда улар “адолатли ўйин”га ишонишади, ҳийла ва алдашга тоқат қилмайдилар. Инглиз анъаналарида суҳбатдошга ҳурмат белгиси сифатида қарорлар вазминлик билан белгиланади. Анъанавий инглизларда кескин бурчаклардан қочиш маҳорати бор. Шунинг учун улар қатъий сўзлар ёки инкор қилишлардан қочадилар. Инглизларнинг энг яхши ифодалари – “ўйлайманки”, “менимча”, “эҳтимол мен ҳақ эмасдирман”и уларнинг аниқ жавоб – “ҳа” ёки “йўқ” бермасликка мойиллигини англатади.
Французлар музокараларга қатъий тайёрланишади. Жуда аниқлик билан ёндашиш хушмуомалаликнинг бир кўриниши ҳисобланади.
Бошқа тилларни мукаммал билишса ҳам, француз тилида музокара қилишни афзал кўрадилар. Риторикага, фикрларини тўғри ифода этишга катта эътибор берилади. Улар, немислар сингари, тушунарли турдаги аргументацияни маъқуллашади, музокараларда тафсилотлар аниқлиги, келаётган таклифларнинг барча жиҳатларини ва натижаларини синчковлик билан ўрганишларини намойиш қилишади. Франция музокарачилари турли тактикалари билан ажралиб туради. Диққат билан музокаралар олиб боришда савдолашишни ёқтирмайдилар ва босим ўтказазишга чидамайдилар.
Японияликлар мулоқот ва музокаралар олиб бораётганларни ўрганишга, шерик билан шахсий муносабатларни ривожлантиришга катта эътибор беришади. Улар музокаралар борасида жуда жиддий ва улар учун қанча кўп вақт сарфлашса шунчалик яхши. Японлар шерикни тинглашлари, эътиборини кўрсатишлари ва суҳбатдошни гапиришга ундашлари мумкин. Таъкидланишича, япониялик расмий музокаралар давомида позицияларнинг тўқнашувидан қочишга уринади. Япониялик сўзловчиларнинг сўз бирикмаларида "йўқ" сўзи деярли йўқ. Бунинг маъноси, япон рад қилолмайди дегани эмас, фақат рад қилиш тўғридан-тўғри ифода этилмайди, чунки суҳбатдошни хафа қилиб қойиш мумкин. Япон музокараларининг ўзига хос хусусияти – уларнинг жамоатчилик фикрига нисбатан юқори сезувчанлиги ҳисобланади. “Юзни сақлаб қолиш” тушунчаси Япония маданиятида жуда кўп нарсани англатади. Қарорларни қабул қилиш механизми юқори даражадаги келишув ва маъқуллаш билан тавсифланади, бу кўпинча музокараларни кечиктиришга олиб келади. Музокарачилар, шу жумладан, делегация аъзолари ўртасида консенсусга катта эътибор берилади.
Хитойлик суҳбатдошлар шериклар пайдо бўлишига, уларнинг хатти-ҳаракатларига катта эътибор бериб, юқори ижтимоий мақомдаги шериклар ёки расмий мақомдаги ҳамкорлар билан алоқаларни ўрнатишни афзал кўришади. Япониялик суҳбатдошлар сингари хитойликлар ҳам музокараларда “дўстлик руҳини” хуш кўришади. Хитойликлар савдолашиш стратегиясини ва “кетиш” тактикасини, шериклари биринчи бўлиб “картани очиш”ини афзал кўради, камдан-кам ҳолларда дастлабки позицияларини ўзгартиради ва, қоида тариқасида, музокаралар бузилиши хавфи остида ёки боши берк кўчага кириб қолишса чекинишади. Қарор қабул қилиш жараёни японларникига ўхшаш. Одатда, Хитой делегацияси қарор қабул қилишда мустақил эмас, деярли ҳар доим марказ томонидан қабул қилинган қарорни мувофиқлаштириш ва тасдиқлаш талаб этилади.
Араб миллий услуби қуйидаги хусусиятларга эга. Араблар музокаралар столида савдони афзал кўришади, улар узоқ вақт ва яхшилаб музокара олиб боришади. Шунинг учун араблар билан музокаралар олиб боришда вақтни режалаштириш мантиқан тўғри эмас. Ҳатто араб томонини маълум вақт чегарасидан хабардор қилиш натижага салбий таъсир этиши мумкин.
Араблар осонгина алоқа ўрнатадилар, инсоний омилларни ҳисобга олишни, шахсий учрашувларга катта эътибор беришни, музокараларда шерик билан ишончли, дўстона муносабатларни ўрнатишни, тинглашни афзал кўрадилар. Мунозаралар давомида улар ҳиссиётга берилишлари осон, улар очиқ танқидни ёқтирмайдилар. Нохуш фактлар арабий томоннинг миллий қадр-қимматига, ҳурматига ва мағрурлигига ҳеч қандай таъсир қилмайдиган тарзда тақдим этилиши лозим, шунинг учун араблар билан музокараларда сабр-тоқат ва чекланиш талаб этилади. Фатализм арабларнинг миллий феъл-атворига айланган, шунинг учун бирор нарса нотўғри бўлиб қолса, араб ўзини айбламайди (“Барчаси Аллоҳнинг иродаси билан”). Арабларнинг шарқона хушмуомалалиги билан шартнома қабул қилинди, дейиш ҳам нотўғри. Шу билан бирга, сизнинг таклифингизга қарши чиқадиган реакция таклифни рад этиш сифатида қабул қилинмаслиги керак.