3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

. 
Quyidagi jadvalda keyingi yillarda mamlakatimizdagi
 
eksport va importning 
tovar tarkibi to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan (1-jadval).
2-jadval.
O’zb
е
kistonda eksport va importning tovar tarkibi, foizda
Eksport va importning umumiy hajmidagi ulushi, foizda 
Tovarlar guruhi 
2005 yil 
2006 yil 
2007 yil 
2008 yil 
Eksport 
100,0 
100,0 
100,0 
100,0 
Paxta tolasi 
19,1 
17,2 
12,5 
9,2 
Oziq-ovqat 
3,8 
7,9 
8,5 
4,4 
Kimyo mahsulotlari 
5,3 
5,6 
6,8 
5,6 
En
е
rg
е
tika mahsulotlari 
11,5 
13,1 
20,2 
25,2 
Qora va rangli m
е
tallar 
9,2 
12,9 
11,5 
7,0 
Mashina va uskunalar 
8,4 
10,1 
10,4 
7,5 
Xizmatlar
12,2 
12,1 
10,7 
10,4 
Boshqalar
30,5 
21,1 
19,4 
30,7 
Import 
100,0 
100,0 
100,0 
100,0 
Oziq-ovqat 
7,0 
7,7 
7,9 
8,1 
Kimyo mahsulotlari 
13,6 
13,8 
14,8 
13,0 
En
е
rg
е
tika mahsulotlari 
2,5 
4,2 
3,3 
2,1 
Qora va rangli m
е
tallar 
10,3 
6,7 
8,3 
6,8 
Mashina va uskunalar 
43,3 
47,0 
46,6 
53,3 
Xizmatlar
10,4 
8,4 
7,4 
5,7 
Boshqalar
12,9 
12,2 
11,7 
11,0 
Manba: O’zb
е
kiston R
е
spublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari. 
Mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalardagi ishtirokini ifodalovchi bir qator 
ko‘rsatkichlar ham mavjud. Masalan, tarmoq ishlab chiqarishining xalqaro 
ixtisoslashuvi darajasi ko‘rsatkichlari sifatida 
taqqoslama eksport ixtisoslashuvi 
koeffitsiyenti (TEIK)
hamda 
tarmoq ishlab chiqarishidagi eksport bo‘yicha 
kvotadan
foydalanish mumkin. TEIK quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
m
о
o
E
E
K
/
=
, 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

231 
bu yerda: 
E
o
 
– mamlakat eksportida tovar (tarmoq tovarlari yig‘indisi)ning solishtirma 
salmog‘i; 
E
m
– jahon eksportidagi shu turdagi tovarlarning solishtirma salmog‘i. 
Agar nisbat birdan katta bo‘lsa, bu tarmoq yoki tovarni xalqaro jihatdan 
ixtisoslashgan tarmoq yoki tovarlarga kiritish mumkin va aksincha. 
Eksport bo‘yicha kvota milliy sanoatning tashqi bozor uchun ochiqlik 
darajasini ifodalaydi: 
YaIM
E
K
e
/
=
, 
bu yerda: E – eksport qiymati. 
Eksport buyicha kvotaning ko‘payishi ham mamlakatning xalqaro mehnat 
taqsimotidagi ishtirokining, ham mahsulot raqobatbardoshligining o‘sib 
borishidan darak beradi. 
Mamlakatdagi aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi eksport hajmi uning 
iqtisodiyotining «ochiqligi» darajasini ifodalaydi. 
Eksport salohiyati (eksport 
imkoniyatlari) – bu mazkur mamlakat tomonidan ishlab chiqarilgan 
mahsulotning o‘z iqtisodiyoti manfaatlariga putur yetkazmagan holda jahon 
bozorida sotishi mumkin bo‘lgan qismi.
Tovarlar eksporti va importi summasi tashqi savdo aylanmasi yoki tashqi 
tovar aylanmasini tashkil etadi.