3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

G.Xaberlerning muqobil xarajatlar modeli
yetakchi o‘rin tutadi. U 
har bir mamlakat uchun barcha resurs va eng yaxshi texnologiyalardan 
foydalangan holda ikki turdagi tovarni qanday nisbatda ishlab chiqara olishi 
mumkinligini ko‘rsatuvchi ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig‘idan 
foydalanishni taklif etadi. Bu qarashlarga ko‘ra, har bir mamlakat boshqa 
mamlakatlarga taqqoslaganda yuqori texnologiyaga ega bo‘lgan tarmoqlardagi 
mahsulotlarni eksport qiladi. Keyinchalik ilg‘or texnologiya muqarrar ravishda 
dunyo bo‘ylab tarqalib, texnologiyadagi farqlar yo‘qoladi, eksport pasayib, 
jahon savdosi tarkibiy tuzilishida keyingi o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. 
R.Vernonning
tovarning hayotiy sikli nazariyasida
mamlakatning jahon 
savdosidagi muvaffaqiyati ichki bozorga bog‘liqligi ta’kidlanadi. Vernon 
nazariyasiga
 
ko‘ra mahsulotlarning ba’zi bir turlari to‘rt bosqichdan iborat 
sikldan o‘tadi (joriy etish, o‘sish, yetuklik, pasayish), ularni ishlab chiqarish esa 
xalqaro miqyosda siklning bosqichidan kelib chiqqan holda siljiydi. R.Vernon 
AQSHning yangi va istiqbolli tovarlarning ahamiyatli miqdorini ishlab 
chiqarishda yetakchilik qilishi sabablarini ochib berishga harakat qildi. U milliy 
bozorda xorijiy bozorga nisbatan ertaroq paydo bo‘lgan tovarlarga talab 
AQSHning texnologik ustunligiga olib kelishini ta’kidladi. Amerika firmalari 
ishlab chiqarishning rivojlanishi bosqichida bu yangiliklarni eksport qiladi, 
ularga bo‘lgan talabning o‘sishi bilan esa xorijiy mamlakatlarda ishlab 
chiqarishni tashkil etadi. Yangi texnologiyaning tarqalishi bilan xorijiy 
korxonalar ham yangi tovarlarni ishlab chiqarishni o‘zlashtirib, ularni AQSHga 
olib kela boshlaydilar. «Tovar sikli» tushunchasi milliy va tashqi bozorlarning 
o‘zaro bog‘liqligini izohlovchi nazariyaning asosiga aylandi. Xalqaro mehnat 
taqsimoti va jahon savdosi tarkibiy tuzilishining samaradorligi mustaqillik, 
o‘zaro bog‘liqlik va bog‘liqlik kontseptsiyalarini tushuntirishga yordam beradi. 
Yuqori iqtisodiy mustaqillik ba’zi bir tovar, xizmat va texnologiyalarni 
mavjud bo‘lmasligini bildiradi, shunga ko‘ra hozirda hech bir mamlakat to‘liq 
mustaqillikka intilmaydi. Biroq, ko‘plab mamlakatlar xalqaro mehnat taqsimoti 
tizimiga kirish hamda tashqi savdo tarkibini shakllantirishda talab va taklif 
ustidan xorijiy nazoratning o‘rnatilishi xavfini past darajada bo‘lishiga harakat 
qiladilar.
Xorijdagi o‘zgarishlardan himoyalanganlikning o‘sishini o‘zaro ehtiyoj 
asosidagi savdo aloqalarini rivojlantirish orqali ta’minlash mumkin. 
Mamlakatlar (masalan, Frantsiya va Germaniya)ning savdo sheriklari sifatidagi 
o‘zaro bog‘liqligi holatida ulardan birining tovarlarni yetkazib berish yoki bozor 
hajmini qisqartirishi ehtimoldan uzoq, chunki boshqa tomon ham bunga darhol 
javob qaytaradi. O‘ta yuqori darajadagi bog‘liqlik mamlakatning boshqa 
mamlakatlarda ro‘y beruvchi o‘zgarishlarga bog‘liqligini keltirib chiqaradi. 
Xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi barcha nazariyalarning 
hayotiy layoqatliligini va ularni doimiy ravishda modifikatsiyalab, yangi 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

229 
qirralarni qo‘shib turish zarurligini tasdiqlaydi. Xalqaro aloqalarning jahon 
amaliyotida esa bu nazariyalardan keng foydalanilmoqda.