3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Pul bozori – bu mamlakatdagi pul miqdori hamda foiz stavkasining 
turli darajalarida pul mablag‘lariga bo‘lgan talab va pul taklifining o‘zaro 
nisbatini ifodalovchi mexanizm.
Pul taklifi asosan Markaziy bank tomonidan tartibga solinsada, u 
iqtisodiyotdagi barcha taklifni qamrab ololmaydi. Chunki, bu jarayonga uy 
xo‘jaligi hatti-harakati hamda tijorat banklarining siyosati ham ta’sir ko‘rsatadi. 
Tijorat banklari o‘z ixtiyorlarida bo‘lgan aktivlari hisobiga yangi pullarni 
hosil qilishlari, ya’ni ularni bank krediti sifatida mijozlariga berishlari mumkin. 
To‘g‘ri, ularning bu faoliyatlari Markaziy bank tomonidan o‘rnatiluvchi 
majburiy zahira me’yorlari orqali cheklanadi. Ya’ni, tijorat banki o‘zining joriy 
xarajatlarini qoplashi hamda mijozlar tomonidan kreditlar qaytarilmasligi 
xavfining oldini olish maqsadida ma’lum miqdordagi pul mablag‘larini zahira 
sifatida saqlashi lozim. Aktivlarning qolgan qismi esa muomalaga chiqarilib, u 
ma’lum muddatdan so‘ng yana bankka qaytishi hamda, majburiy zahira 
me’yoridan ortiqcha qismi yana muomalaga chiqarilishi mumkin. To‘xtovsiz 
ravishda takrorlanuvchi bu jarayon pul taklifi multiplikatori yoki bank 
multiplikatori deyiladi.
Pul taklifi multiplikatori
– bu bankdagi pul depozitlari qo‘shimcha 
ravishda o‘sgan hajmining majburiy zahiralar qo‘shimcha hajmiga nisbati 
bo‘lib, pul mablag‘larining bir birlikka ko‘payishi iqtisodiyotdagi pul 
taklifining qanchaga o‘sishini ko‘rsatadi: 
r
m
ёки
R
M
m
s
1
=
=
, 
bu yerda: 
m – pul taklifi multiplikatori koeffitsiyenti; 
M
s
- bankdagi pul depozitlarining qo‘shimcha ravishda o‘sgan hajmi;
R - majburiy zahiralar qo‘shimcha hajmi; 
r – majburiy zahiraning foizdagi me’yori.