3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

6-BOB.
ISHLAB CHIQARISH
XARAJATLARI, ISH HAQI, 
DAROMADLAR VA FOYDA NAZARIYALARI 
Korxonalarning bozorga mahsulot yetkazib berishga bo‘lgan layoqatini 
aniqlab beruvchi muhim omil sarf-xarajatlar darajasi hisoblanadi. Har qanday 
tovarni ishlab chiqarish iqtisodiy resurs sarflarini taqozo qiladi, ular ham 
ma’lum narxga ega bo‘ladi. Korxona bozorga taklif qiladigan tovar miqdori 
iqtisodiy xarajatlar (resurs narxlari) darajasiga, resurslardan foydalanish 
samaradorligi va tovarlar bozorida sotiladigan narxlarga bog‘liq. Bu bobda biz 
sarf-xarajatlarning umumiy tabiati va tarkibiga to‘xtalamiz hamda foydaning 
tashkil topishini tahlil qilamiz. 
Shu bilan bir qatorda, kishilarning hayot kechirishi va turmush darajasini 
aniqlab beruvchi daromadlarning asosiy turi bo‘lgan ish haqini tahlil qilish 
muhim ahamiyat kasb etadi. Bobda ish haqining iqtisodiy tabiati bilan bog‘liq 
muammolar va uning shakllari hamda bozor munosabatlari sharoitida ish haqi 
darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar ko‘rib chiqiladi.
 
1. Ishlab chiqarish xarajatlari kontseptsiyasi 
Ishlab chiqarish xarajatlari deganda tovar va xizmatlarni ishlab 
chiqarish va iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflar 
tushuniladi.
Ishlab chiqarish sarf-xarajatlari tarkibiga xom ashyo, asosiy va 
yordamchi materiallar, yonilg‘i va energiya uchun qilingan xarajatlar, asosiy 
kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalari, foiz to‘lovlari 
va boshqa xarajatlar kiradi. 
Ishlab chiqarishga qilingan barcha sarf-
xarajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi. 
Ishlab chiqarish xarajatlarini ikkiga bo‘lib o‘rganish mumkin: bevosita 
ishlab chiqarish xarajatlari va muomala xarajatlari (1-chizma).
1-chizma. Xarajatlarning namoyon bo‘lish sohasiga ko‘ra turkumlanishi. 
UMUMIY XARAJATLAR
Ishlab chiqarish xarajatlari 
Muomala xarajatlari 
Ish haqi 
Xomashyo 
xarajatlari 
Yonilg
‘
i va moylash 
mat
е
riallari xarajatlari 
Amortizatsiya va h.k. 
Qo
‘
shimcha 
muomala xarajatlari 
Sof muomala 
xarajatlari 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

75 
Tovar birligining qiymatida ishlab chiqarish xarajatlari faqat uning bir 
qismini tashkil qiladi. Ishlab chiqarish xarajatlari tovar qiymatidan foyda 
miqdoriga kam bo‘ladi.