3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

nazorat 
qilish vositasi
sifatida foydalaniladi. Moliyaviy nazorat korxona (firma)larning 
moliya intizomiga rioya qilish uchun moddiy javobgar bo‘lish tizimi, turli 
soliqlar undirib olish va mablag‘ bilan ta’minlash tizimi orqali amalga oshiriladi. 
Moliya tizimi o‘z ichiga turli darajadagi byudjetlarni, ijtimoiy, mol-
mulk va shaxsiy sug‘urta fondlarini, davlatning valyuta zahiralarini, 
korxona va firmalar, tijorat va notijorat tuzilmalarining pul fondlarini, 
boshqa maxsus pul fondlarini oladi.
Eng avvalo, korxonalar (tarmoqlar) va umumdavlat moliyasini bir-biridan 
farqlash lozim.
Korxona va tarmoqlar moliyasi ulardagi takror ishlab chiqarish jarayonida 
hamda alohida fondlar yaratish yo‘li bilan xodimlarning ijtimoiy ehtiyojlariga 
xizmat qiladi. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

175 
Umumdavlat moliyasi davlat byudjetini, ijtimoiy sug‘urta fondini hamda 
davlat mol-mulkiy va shaxsiy sug‘urtasi fondini o‘z ichiga oladi. Davlat pul 
mablag‘larining asosiy markazlashgan fondi bo‘lmish davlat byudjeti moliya 
tizimining asosiy bo‘g‘ini bo‘lib xizmat qiladi. 
Davlat byudjeti – bu davlat 
xarajatlari va ularni moliyaviy qoplash manbalarining yillik rejasidir.
Davlat 
daromadlari va xarajatlarining asosiy qismi davlat byudjeti orqali o‘tadi. Uning 
asosiy vazifasi moliyaviy vositalar yordamida iqtisodiyotni samarali rivojlantirish 
va umumdavlat miqyosidagi ijtimoiy vazifalarni hal qilish uchun sharoit 
yaratishdir. 
Davlat byudjetining ikki tomoni bo‘lib, bir tomonida byudjetga kelib 
tushadigan daromadlar tarkibi va ularning manbalari, ikkinchi tomonida esa 
asosiy xarajatlarning tarkibi va miqdori o‘z ifodasini topadi.
Davlat mol-mulk va shaxsiy sug‘urtasi umumdavlat moliyasining keyingi 
bo‘g‘ini hisoblanib, mulkchilikning barcha shakllaridagi korxonalar va 
fuqarolarga joriy qilinadi. U majburiy va ixtiyoriy bo‘lishi mumkin. Bu 
maqsadlar uchun fondlar korxona va aholining to‘lovlari hisobiga shakllanadi. 
Fond mablag‘lari mol-mulkiy sug‘urtasiga va shaxsiy sug‘urtaga pul to‘lashni 
ko‘zda tutadi. 
Shaxsiy sug‘urta aholining pul jamg‘armalarini tashkil qilishning 
shakllaridan biri bo‘lib ham xizmat qiladi. 
Bozor iqtisodiyotiga o‘tib borish bilan jamiyat moliya tizimida turli xil 
sug‘urta (ijtimoiy sug‘urta, tibbiy sug‘urta) fondlari va byudjetdan tashqari moliya 
fondlari (pensiya fondi, aholini ish bilan ta’minlash fondi, tabiatni muhofaza qilish 
fondi, tarixiy yodgorliklarni saqlash fondi, tadbirkorlarga ko‘mak berish fondi va 
boshqalar)ning ahamiyati ortib boradi. 
Davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari muvozanatda bo‘lishini 
taqozo qiladi.