3-mavzu: Quyosh energetikasi

      Qaytgan  radiasiya  yig‘indi  radiasiyaning  tushama  sirtdan  qaytgan  qismini  tavsiflaydi. 

Radiasiyaning  qaytgan  qismini  barcha  o‘tgan  yig‘indi  radiasiyaga  nisbatan  tushama  sirtning 

qaytarish qobiliyati yoki albedosi deb ataladi. 

       Albedo ma’lum bo‘lganda qaytgan radiasiya quyidagi formula bilan hisoblanadi: 

                                                      R = Q A .                                          (3.12) 

       Albedoning o‘zi esa quyidagi munosabatdan aniqlanadi 

                                                      A = R / Q .                                        (3.13) 

       Albedo odatda foizlarda ifodalanadi. Qaytgan radiasiya va albedo quyosh nurlarining tushish 

burchagiga  bog‘liq,  shuning  uchun  to‘g‘ri  radiasiya  mavjud  bo‘lganda  bu  kattaliklar  yaxshi 

namoyon bo‘ladigan kunlik o‘zgarishga ega. Sirtning albedosi uning rangiga, g‘adir-budurligiga, 

namligiga va bulutligiga bog‘liq.  

             Yig‘indi  radiasiya  asosiy  radiasiyali  tavsif  bo‘lib  hisoblanadi.  U  haqida  ma’lumotlar 

iste’molchilarda  eng  ko‘p  ishlatiladi.  Yig‘indi  radiasiya  oqimi  deb  to‘g‘ri,  sochilgan  hamda 

qaytgan radiasiya oqimlarining  

yig‘indisiga aytiladi: 

                             Q

г

 = S

г

 + D

г

 + R

г

 ;      Q



 = S



 + D



 + R



 .               (3.14) 

       Qiya sirtlar uchun 

---

                                      Q

n

 = S

n

 + D

г

 cos

2

2



 + R

г

 sin

2

2



 .                      (3.15) 

       Yig‘indi radiasiya radiasiya tarqibidagi to‘g‘ri va sochilgan radiasiyalar orasidagi munosabat 

Quyoshning  balandligiga,  atmosferaning  bulutligiga  va  ifloslanganligiga  bog‘liq.  Osmon 

bulutsiz  paytlarda  Quyosh  balandligining  ortishi  bilan  sochilgan  radiyasiya  ulushi  kamayadi. 

Atmosfera  qanchalik  tiniq  bo‘lsa,  sochilgan  radiasiya  ulushi  shunchalik  kam  bo‘ladi.  Osmon 

yoppasiga  bulut  bilan  qoplanganda  yig‘indi  radiasiya  butunlay  sochilgan  radiasiyadan  iborat. 

Bulutlik mavjud bo‘lgan yig‘indi radiasiya miqdorining tushishi katta oraliqda o‘zgarib turadi.