3-mavzu: Quyosh energetikasi

geliotexnika deb ataladi. 

        Quyoshning nurlanish energiyani o‘zgartirishi ikki yo‘nalishda amalga oshiriladi: 

        -  fotoelektr  o‘zgartirish  –  quyoshning  nurlanish  energiyani  bevosita  foto-  va 

termoo‘zgartirgichlar asosida elektrenergiyaga o‘zgartirishdir;  

        -  termodinamik  o‘zgartirish  -  quyoshning  nurlanish  energiyani  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  issiqlik 

energiyaga o‘zgartirishdir. 

       O‘zbekistonning  geografik  o‘rni  quyosh  energiyaning  katta  potensiali  borligini  ifodalaydi. 

Respublikaning  turli  xil  regionlarda  quyosh  yog‘dusining  bir  yillikning  davomiyligi  2413 

soatdan to 3045 soatgacha, radiasion balansi esa 1718 dan to 2722 MDj/m

2

 gacha tashkil etadi. 

    

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.9-rasm: Quyoshning nurlanish energiyani o‘zgartirish va ular asosidagi qurilmalar 

       Quyosh  energiyaning  umumiy  potensiali  50973  mln.  t  n.e.  hajmda  baholanadi,  bu  esa 

respublika  xududidagi  aniqlangan  barcha  qayta  tiqlanadigan  energiya  manbalarning  umumiy 

Quyoshning nurlanish energiyasi 

Energiyani issiqlik о‘zgartirish, nurlanish, konveksiya, 

issiqlik о‘tkazuvchanlik 

Energiyani fotoelektr о‘zgartirish  

Past temperaturali 

quyosh qurilmalari  

Yuqori temperaturali 

quyosh qurilmalari 

Quyosh fotoelement, batareya, 

akkumulyatorlar 

Quyosh issiq xona, quritg‘ich, 

chuchuklashtirgich, quyosh hovuzlar 

Quyosh isitish,  

issiq suv va sovuq ta’minoti tizimlari 

Quyosh suv va havo 

qizdirgichlar 

Quyosh  konsentrator, 

uchoq va qozonlar

 

 

Quyosh bug‘ generator, 

elektrostansilar 

---

potensialidan  99,9%  ni  tashqil  etadi.  Bu  potensiali  respublika  mintaqalari  bo‘yicha  notekis 

taqsimlangan:  Qoraqalpog‘iston  respublikasi eng katta potensialiga ega (19548 mln. tn.e.), eng 

kam – Andijon viloyat (129 mln. t n.e.). 

       Quyosh  energiyaning  texnikaviy  potensiali  176,8  mln.  t  n.e.  hajmda  baholanadi  yoki 

O‘zbekistondagi KTEMning umumiy texnikaviy potensialidan 98,6% ni tashkil etadi.  

      Respublikada  quyosh  energiyasidan  foydalanishning  asosiy  yo‘nalishlar  quyidagilardan 

iborat:    

      - fotoelektr o‘zgartirgichlar yordamida quyosh nurlanishni bevosita  elektr energiyaga 

o‘zgartirish; 

      -  quyosh  energiyani  past  potensialli  issiqlikka  (isitish  va  issik  suv  ta’minoti,  havoni 

mutadilash, quritish jarayonlar uchun) yoki yuqori   potensialli issiqlikka (texnologik jarayonlar 

va elektroenergiyani ishlab chiqarish uchun) o‘zgartirish.  

 

Nazorat savollari: 

1. Quyosh radiyatsiyasi deb nimaga aytiladi? 

2.Insolyatsiya deb nimaga aytiladi? 

3.Sutkalik insolyatsiya deb nimaga aytiladi? 

4. Aktinometriya deb nimaga aytiladi?