3 –мавзу. Нархлар тизими ва турлари

Қўзғаладиган нарх – шартномада шартнома имзоланиш пайтида белгиланган нарх келгусида ўзгартирилиши мумкинлиги назарда тутилган нарх. Агар шартномани бажариш пайтига келиб бозор нархи ўзгарса(ошса ёки пасайса) шартномада белгиланган нарх ўзгариши лозим ва бу тўғрисида тегишли шарт киритилган. Бу шарт “нархни ошириш ёки пасайтириш” шарти деб номланади.

Шартномада, одатда, агар бозор нархи контрактдагидан 2-5% ўзгарса белгиланган нархни қайта кўриб чиқиш амалга оширилмаслиги белгиланиб қўйилади. Қўзғаладиган нарх белгиланганда шартномада бозор нархи ўзгариши тўғрисида маълумот берувчи ахборот манбаси кўрсатилади. Қўзғалувчан нарх одатда узоқ муддатли шартномага кўра етказиб бериладиган озиқ-овқат моллари, саноат хомашё молларига белгиланади.

Сирғанувчи нарх – шартномани бажариш пайтида маҳсулот ишлаб чиқариш учун зарур вақт оралиғида рўй берган ишлаб чиқариш харажатлари ўзгаришларини(масалан, инфляция кузатилганда, ресурсларга нархнинг қатъий ўзгариши рўй берганда ва бошқа ҳолатда) ҳисобга олиб келишилган дастлабки нархни қайта кўриб чиқилишидан ҳисобладиган нарх.

Сирғанувчи нарх – шартномани бажариш пайтида маҳсулот ишлаб чиқариш учун зарур вақт оралиғида рўй берган ишлаб чиқариш харажатлари ўзгаришларини(масалан, инфляция кузатилганда, ресурсларга нархнинг қатъий ўзгариши рўй берганда ва бошқа ҳолатда) ҳисобга олиб келишилган дастлабки нархни қайта кўриб чиқилишидан ҳисобладиган нарх.

Сирғанувчи нарх одатда узоқ муддат давомида тайёрланадиган товарларга, масалан, мураккаб саноат асбоб-ускунасида белгиланади.

Шартномани имзолашда мазкур ҳолатда бошланғич, таян нарх белгиланади, яъни ҳисоб-китоб учун асос сифатида қўлланилувчи нарх, унинг структураси, айнан: ўзгарувчан харажатлар( хомашё ва материалларга, маошга харажат); доимий харажатлар улуши(устама харажатлари, амортизация), фойда, шунингдек, томонлар фойдаланадиган сирғанувчи нархни ҳисоблаш методи келтирилади.

Вақт омилини ҳисобга олган ҳолда

Вақт омилини ҳисобга олган ҳолда

• доимий,
• мавсумий,
• поғонали нархлар фарқланади.