|
Yordamchi va plandagi burchaklar.
Yordamchi kesuvchi qirra orqali asosiy tekislikka perpendikulyar qirindi o’tkazilgan tekislik bilan yordamchi ketingi yuza orasidagi burchak yordamchi ketingi burchak deb ataladi va 1 bilan belgilanadi (2.13-shakl).
Asosiy kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proekstiyasi bilan bo’ylama surish yo’nalishi orasidagi burchak plandagi asosiy burchak deb ataladi va φ bilan belgilanadi.
Yordamchi kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proekstiyasi bilan bo’ylama surishga teskari yo’nalish orasidagi burchak plandagi yordamchi burchak deyiladi va φ1 bilan belgilanadi.
Kesuvchi qirralarning asosiy tekislikka tushirilgan proekstiyalari orasidagi burchak keskich uchining plandagi burchagi deb ataladi va ε bilan belgilanadi. Plandagi bu uchala burchakning yig’indisiga 180° ga teng bo’ladi: φ q φ 1q ε q180° (3.13-shakl).
3.13. – shakl. Keskich burchaklarining 3.14.–shakl.Asosiy kesuvchi sxemasi qirraning qiyalik burchaklari:
a-manfiy, b–nol, v-musbat
Keskichning uchi orqali asosiy tekislikka parallel qirindi o’tkazilgan chiziq bilan asosiy kesuvchi qirra orasidagi burchak asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagi deyiladi va λ bilan belgilanadi.
Keskichning uchi asosiy kesuvchi qirraning eng yuqori nuqtasi bo’lganda asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagini manfiy deb, keskichning uchi asosiy kesuvchi qirraning eng past nuqtasi bo’lganda esa asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagini musbat deb hisoblash qabo’l qilingan; asosiy kesuvchi qirra asosiy tekislikka paralel bo’lgan hollarda asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagi nolga teng bo’lishi mumkin (3.14-shakl).
Keskich burchaklarini tanlash.
Keskichning optimal burchaklari yuniladigan zagotovka materialiga, keskich materialiga, kesish rejimiga va DMAD (dastgoh –moslama–asbob-detal) tizimining titrashga chidamliligiga qarab tanlanadi.
Keskichning asosiy ketingi burchagi α yunilayotgan yuzaning keskich ketingi yuzasiga ishqalanishini kamaytiradi va kesish jarayonini engillashtiradi. burchak katta bo’lsa, keskichning asosiy ketingi yuzasi bilan yo’nalayotgan yuzaning urinish yuzi kichiq bo’lishi oqibatida keskich ish qismining mustahkamligi kamayadi va keskich titrashga moyil bo’ladi, α burchak kichiq bo’lganda esa keskichning asosiy ketingi yuzasi bilan yunilayotgan yuzasining urinish yuzi ortishi natijasida, kesish jarayonida keskichning kesuvchi qirrasi o’ta qiziydi va keskichning turg’o’nligi pasayadi.
Sho’nga asoslanib yunilgan yuzaning ancha toza bo’lishi talab etilmaydigan xomaki yo’nishda α burchagi katta keskichlar ishlatiladi, tozalab yo’nishda esa α burchagi kichiq keskichlardan foydalaniladi (qovushqoq va yumshoq materiallar uchun α burchak katta qilib, qattiq va mo’rt materiallar uchun esa burchak kichiq qilib olinadi) torest yo’nish keskichlarida α burchak o’tuvchi keskichlarnikiga qaraganda kattaroq bo’ladi. Asosiy ketingi burchak amalda 6 dan 120 gacha (α q 6 ÷120) qilib olinadi.
Yordamchi ketingi burchak α1, ning qiymati ariqcha yo’nish keskichi va kesib tushirish keskichidan boshqa barcha keskichlar uchun xuddi asosiy ketingi burchakning qiymatlari kabi bo’ladi, ariqcha yo’nish keskichi va kesib tushirish keskichining yordamchi ketingi burchagi 1 dan 20 gacha (α1q 1 ÷2°) qilib olinadi.
O’tkirlik burchagi β ning kichraytirilishi kesishga ko’rsatiladigan qarshilikni kamaytiradi, natijada qirindi oson ajraladi, ammo keskichning puxtaligi pasayadi, issiqlikning chetga ketishi yomonlashadi bu esa keskichning tez o’tmaslashib qolishiga va sinishiga olib kelishi mumkin. β burchakni tanlashda keskichning qanchalik puxta ekanligiga va kesuvchi qirra yonida issiqlikni yaxshiroq chetlatishni ta’minlovchi etarli miqdorda metall massasi bor-yo’qligiga e’tibor berish kerak. qattiq va mo’rt materiallarni yo’nishda β burchak yumshoq materiallarni yo’nishdagiga qaraganda kattaroq qilib olinadi. Umuman, β burchakni 54 dan 94° gacha qilib olish tavsiya etiladi.
Oldingi burchak γ ning qiymati kesish asbobining va yunilishi kerak bo’lgan zagotovkaning materialiga bog’lik. Mo’rt va qattiq materiallar uchun oldingi burchak q 5° dan - 10° gacha qilib olinadi. qovushqoq, yumshoq materiallarni yo’nishda esa bu burchak q30° gacha bo’ladi.
Kesish burchagi δ ning qiymati γ va α burchaklarni tanlash natijasida hosil bo’ladi, chunki, yuqorida aytib o’tilganidek, δq αqβ yoki δq90°-γ. Kesish burchagi kesish jarayoniga katta ta’sir ko’rsatadi, chunki asosiy kesish kuchi ana shu burchakka bog’likdir, δ burchak qanchalik kichiq bo’lsa, bu kuch shunchalik kam bo’ladi va tez yoyiladi, issiqlikning chetga ketishi kam bo’ladi, ko’pincha, keskich kallagining sinishiga sabab bo’ladi. Kesish burchagi 60 dan 100° gacha (6 q 60÷100° ) qilib olinadi.
Plandagi asosiy burchak φ ish turiga, zagotovka materialining qattiqligiga va dastgohning bikrligiga qarab tanlanadi. Plandagi asosiy burchakning kichiq bo’lishi φ burchak katta bo’lgandagiga qaraganda kesish tezligini ancha oshirishga imkon beradi. Ammo plandagi asosiy burchak qiymatining kichiq bo’lishida katta kamchilik bor, bu kamchilik shundan iboratki, yunilayotgan zagotovka o’ziga quyilgan kuchlar ta’siri ostida titray boshlaydi va egiladi.
Amalda plandagi asosiy burchakning quyidagi qiymatlaridan foydalaniladi: φ q 30, 45, 60, 75, 90°.
Plandagi yordamchi burchak φ1 keskichning yordamchi ketingi yuzasining zagotovkaning yunilgan yuzasiga ishqalanishini kamaytiradi, φ1 burchak qiymatining ortishi keskich kallagini zaiflashtiradi va asbobning issiqlikni chetlatish xususiyatini pasaytiradi. Zagotovkaning yuniladigan yuzasi sifatini yaxshilash va keskichning turg’o’nligini oshirish uchun φ1 burchakning qiymatlarini kichiq olish kerak. Amalda φ1 burchakning qiymati 5 dan 30° gacha φ1q 5 ÷30°) qilib olinadi.
Keskich uchidagi burchak ε , odatda, tanlab olingan φ va φ1 burchaklardan kesib chiqadi: ε q 180° - (φ q φ1)
Asosiy kesuvchi qirra qiyalik burchagi λ ning vazifasi qirindi chiqishini yaxshilash va keskich turg’o’nligini oshirishdan iborat, λ ning qiymati musbat bo’lganda qirindi detalning yunilgan yuzasi tomon chiqadi, bunday holda tozalab yunib bo’lmaydi. Tozalab yo’nishda λ burchak 0 dan - 4° gacha qilib, xomaki yo’nishda esa 0 dan q 5° gacha qilib olinadi.
Ish vaqtida keskich uchining yunilayotgan yuzaga zarb bilan urilishi asbobning tez eyilishiga sabab bo’ladi. Bunday hollarda asosiy kesuvchi qirrasining qiyalik burchagi q10 dan q 25° gacha bo’lgan keskichlar ishlatiladi. Kesib tushirish keskichlari asosiy kesuvchi qirrasining qiyalik burchagi nolga teng bo’ladi.
Asosiy kesuvchi qirra bilan yordamchi kesuvchi qirraning to’tashuv joyidagi egrilik radiusi r bilan belgilanadi. Bu radiusning kiymati 0,5 dan 3 mm gacha (g q 0,5÷3 mm) bo’ladi. To’tashtirish radiusining qiymati bundan oshsa, titrash hosil bo’lib, yunilgan yuzaning sifati pasayadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
