|
3.2-расм. Глобаллашувнинг асосий босқичлари12
Байналминаллашувнинг кейинги босқичи ―халқаро иқтисодий интеграция‖ атамаси билан боғлиқ. Бу давр халқаро меҳнат тақсимотининг чуқурлашуви, капитал ҳаракати жўшқинлигининг кучайиши, илмий-техник ривожланиш умумбашарий характерга эга бўлганлиги, миллий иқтисодиѐтнинг очиқлиги ва эркин савдо даражаси ортиши билан изоҳланади.
Глобаллашувнинг асосий жиҳатлари13
|
Taxminiy
|
Prognozlar
|
2017 yil
|
Taxminiy
|
Prognozlar
|
|
|
|
|
|
oktyabr
|
|
|
|
|
|
|
|
|
oyidan farq
|
|
|
|
|
|
|
|
|
WEO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
prognozlari
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 /
|
|
|
|
|
|
20162017
|
2018 2019
|
2018
|
2019
|
2017
|
2018 2019
|
Jahon chiqishi
|
3.2
|
3.7
|
3.9
|
3.9
|
0.2
|
0.2
|
3.9
|
3.9
|
3.8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rivojlangan
|
1.7
|
2.3
|
2.3
|
2.2
|
0.3
|
0.4
|
2.4
|
2.3
|
2.0
|
davlatlar
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rivojlanayotgan va
|
6.4
|
6.5
|
6.5
|
6.6
|
0.0
|
0.1
|
6.8
|
6.5
|
6.5
|
rivojlanayotgan
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Osiyo
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Интеграция (интегратио) сўзи лотин тилидан олинган бўлиб, маълум бир қисмларнинг умумлашиши, ягона бир шаклга келиши ва бирлашишини англатади. Минтақалар доирасида айрим мамлакатлар иқтисодиѐтларининг ўзаро яқинлашиб, бир-бирини тўлдириши ҳамда байналминаллашув жараѐнида ягона бир ишлаб чиқариш ва бошқариш тизимида фаолият юритиши минтақавий интеграция деб аталади.
12 Xajiyev B, Mamaraximov B. Iqtisodiyot nazariyasi fanidan o‗quv uslubiy majmua. - T,: TDIU,
2017.
13 Xodiyev B., Shodmonov Sh. Iqtisodiyot nazariyasi (darslik). – T., «Barkamol fayz-media» nashriyoti, 2017.
(Yaqin yillarda jahon miqyosida) Global tiklanish kuchaytirildi
2016 yil o'rtalaridan boshlab davom etayotgan sikllar o'sishi davom etmoqda. Dunyo yalpi ichki mahsulotining to'rtdan uch qismini hisobga olgan holda 120 ta iqtisodiyot 2017 yilda o'sish sur'atlarini 2017 yilda boshlagan, bu esa 2010 yildan buyon global miqyosda kengayib borayotgan o'sishdir.
3.3-расм. Глобаллашувнинг асосий жиҳатлари14
Халқаро иқтисодий интеграция меҳнат тақсимоти асосида маълум бир давлатлар хўжаликларининг бирлашиши ҳамда ўзаро алоқаларининг самарали ривожланиши оқибатида миллий иқтисодиѐтларга турли шакл ва даражада таъсир ўтказиши мумкин. Халқаро иқтисодий интеграция хўжалик муносабатлари байналминаллашувининг янги ва шу билан бирга мураккаб босқичи бўлиб, жаҳон иқтисодиѐтининг юқори, самарали ва келажакка йўналтирилган ривожланиш нуқтаси ҳисобланади. Бунда фақатгина миллий хўжаликлар бирлашибгина қолмасдан, балки иқтисодий муаммоларнинг ечими ҳамкорликда ҳал этилиши таъминланади. Шу ўринда айтиш жоизки, иқтисодий интеграция мамлакатларни биргаликда фаолият юритишга етакловчи жараѐн сифатида қуйидагиларда намоѐн бўлади:
турли мамлакатларнинг миллий хўжаликлари ўртасидаги ҳамкорлик ҳамда уларнинг тўлиқ ѐки қисман умумийлашуви;
мамлакатлар ўртасида товар, хизмат, капитал ва ишчи кучи ҳаракатидаги тўсиқларнинг қисман ѐки тўлиқ бартараф этилиши;
ягона бозор яратиш мақсадида маълум бир давлатлар бозорларининг босқичма-босқич бирлашуви;
турли мамлакатларга тааллуқли бўлган хўжалик субъектлари ўртасидаги фарқларнинг бирин-кетин бартараф этилиши;
ҳар бир ҳамкор давлатда иқтисодий фаолият билан шуғулланувчи чет эл субъектларининг камситилишига йўл қўймаслик.
Иқтисодий интеграция жараѐнлари икки томонлама, бир нечта мамлакатлар ва ҳудудлараро бўлиши мумкин. Ҳозирги замонда интеграцион бирлашмаларнинг асосий масалаларидан бири уларнинг ҳудудий даражада ривожланишини таъминлаш ҳисобланади. Бу масалада одатда давлатлараро бошқарув тизими жорий этилиб, якка умумий минтақавий хўжалик мажмуи ташкил этилади. Ҳозирги босқичда халқаро алоқалар тизимининг барча жабҳаларида изчил ўзгаришлар содир бўлмоқда. Унинг аксарияти глобаллашув жараѐнларининг ривожланиши билан боғлиқдир.
Глобаллашув байналмилаллашувнинг энг юқори босқичи бўлиб, шу нуқтаи назардан бу фақатгина инсон ва товарлар ҳаракатининг кучайишигина эмас, балки кўп жиҳатдан билимлар ва маълумотлар алмашувига асосланади. Глобаллашувга атрофлича таъриф берилганда, аҳолининг эркин миграцияси,
14 Xodiyev B., Shodmonov Sh. Iqtisodiyot nazariyasi (darslik). – T., «Barkamol fayz-media» nashriyoti, 2017.
товар ва хизматлар, технология ва маълумотларнинг миллий чегаралардан тўсиқсиз эркин ўтиши, хорижий инвестициялар ҳажмининг кенгайиши, ҳудудий ва ихтисослашган бозорларнинг ўзаро интеграциялашуви, экологик, демографик муаммоларнинг умумбашарий масалага айланганлиги тушунилади.
Глобал жараѐнларнинг миллий иқтисодиѐт ривожланишига таъсири
Жаҳон хўжалиги замонавий глобаллашувининг асосий хусусиятларидан бири капитал, товар ва хизматлар, ишчи кучининг эркин ҳаракатида инсон интелектуал қобилиятидан унумли фойдаланиш имкониятларининг ортишида намоѐн бўлади. Ушбу омил таъсирида ривожланаѐтган мамлакатларнинг глобаллашув афзалликларидан фойдаланиш, ижтимоий-иқтисодий тараққиѐт суръатларини ошириш имкониятлари пайдо бўлиб, шу билан бирга иқтисодий сиѐсат юритганда, унинг эътиборга олинмаслиги салбий оқибатларга олиб келувчи натижаларни келтириб чиқариши мумкин.
Халқаро капитал миграцияси. Сўнгги йилларда ахборот-коммуникация технологиялар тараққиѐти натижасида бевосита инвестициялар, портфель инвестициялар ва банк ссудаларидан иборат капиталлар халқаро ҳаракатининг кучайиши глобаллашувнинг диққатга сазовор хусусиятларидан бири бўлиб ҳисобланади. Молиявий ресурслар халқаро оқимининг ўсиш суръатлари халқаро савдо ҳажмининг ўсиш суръатларини сезиларли даражада ортда қолдирмоқда. Айниқса, бевосита хорижий инвестициялар оқимининг жадаллашиб бораѐтгани диққатга сазовордир.
Rivojlangan mamlakatlar qatorida 2017 yilning uchinchi choragida o'sish kuzatilgan. kuzda, ayniqsa, Germaniya, Yaponiya, Koreya va Qo'shma Shtatlarda. Rivojlanayotgan asosiy bozor va Braziliya, Xitoy va Janubiy Afrikani qamrab oluvchi rivojlanayotgan davlatlar, shuningdek, uchinchi chorakning o'sishini kuzgi prognozlarga qaraganda kuchliroq qildi. Yuqori chastotali qattiq ma'lumotlar va his-tuyg'ular ko'rsatkichlari to'rtinchi chorakda kuchli momentum davom etmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
