3-mavzu: Ishlab chiqarish omillari va ishlab chiqarish jarayoni Reja

Korxonani ishlab chiqarish quvvati va uni hisoblash usuli

Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning asosiy yo’llaridan biri mavjud ishlab chiqarish quvvatidan foydalanishni yaxshilashdir. Ulardan samarali foydalanish masalasi ayniq­sa, bozor iqtisodiyotiga o’tish soitida yanada dolzarblashadi. SHuning uchun ham O’zbekistonda ulardan har taraflama unumli foydalanishga alohida e’tibor berilmokda.
Ishlab chiqarish quvvatlaridan qanchalik to’la va unumli foydalanilsa, ko’proq mahsulot ishlab chiqariladi, mahsulotning tannarxi kamayadi, korxonaning foydasi va samaradorligi oshadi.
Korxonaning ishlab chiqarish quvvati vaqt birligi ichida belgilangan assortiment va nomenklatura, mavjud dastgohlar, ishlab chikarish maydonlaridan to’liq foydalangan holda maxsu­lot ishlab chikarish imkoniyatini ifodalaydi.
Korxonaning ishlab chikarish quvvati natura birligida o’lchanadi. Masalan, metallurgiya sanoatida ishlab chikarish kuv­vati tonnada, to’qimachilikda yigirilgan ip tonnada, gazlamalar metrda, avtotraktor tarmoqlarida avtomobillar va traktorlar donalab o’lchanadi.
Ishlab chikarish kuvvati korxonaning texnik darajasi, unum­dorligi, kadrlar malakasi, xomashyolarning sifati va mahsulotlarning assortimentiga qarab o’zgara boradi.
Korxonalarda ishlab chiqarish quvvatini hisoblash uchun quyidagi ma’lumotlar bo’lishi lozim:
a) mavjud uskunalar va agregatlarning soniga ta’mirlashdagi uskunalar, rejalashtirish davrida yangidan kiritilgan uskunalar qo’shiladi. Lekin jismoniy va tabiiy soit ta’sirida yemirilgan uskunalar hisobga kiritilmaydi;
b) korxonalar va tsexlarning ishlab chiqarish maydonlari
haqidagi ma’lumot;
v) korxonalarning ish rejimi, ya’ni smenalar soni (ta’mirlashga to’xtash vaqtisiz), ish vaqti fondi;
g) uskunalar, agregatlarning unumdorlik normasi.
Ishlab chiqarishda turli uskunalardan foydalanish, korxonaning kuvvati asosiy texnologik jarayonlarni bajaradigan yetakchi tsexlar, bo’linmalar yoki agregatlarning quvvatlariga binoan hisoblanadi.
Turli korxonalar (birlashmalar)ning ishlab chiqarish quvvatini hisoblashda ularning xususiyatlari inobatga olinadi va quyidagi formula yordamida hisoblanadi: